Fizjoterapia ręki
Funkcjonalność ręki to:
- jakość chwytu – zdolność dostosowania ręki do trzymanego przedmiotu, zależy od ruchomości stawów,
- wartość chwytu – zdolność do pokonywania obciążeń, ciężarów przedmiotów, zależy od siły mięśni ręki, sterowania ręką, jakości chwytu,
- zdolności manipulacyjnych – zależą one od prawidłowego sterowania aparatu ruchu oraz od jakości i wartości chwytu.
Badanie kliniczne
- Wiek
- Która ręka dominuje
- wywiad ( praca zawodowa,kiedy wystąpił uraz,mechanizm urazu,objawy przy urazie,jakie było dotychczas leczenie,choroby współistniejące,leki)
- Sztywność stawów Gdy w badaniu końcowym opór jest sztywny-opór kostny to przywrócenie zakreu będzie niemożliwe
- Palpacyjne badanie obszarów bolesnych
- Ból – ocena ( kłójący,miejscowy,rozlany,pow/głęboki,kiedy się pojawił?,kiedy jest nasilenie )
- Badanie zakresu ruchu +zamykanie dłoni, odległość rozstawienia kciuka,palców między sobą, pomiar siły palców – dynanometr
- Ocena wrażliwości czuciowej, zakres czucia,próg odczuwania,gęstość unerwienia (dwupunktowy-statyczne lub dynamiczne), testy gnozji dotykowej.
- Testy obiektywne ( testy ukrwienia ) + opukiwanie nerwu (objaw Tinela)
- Pomiar siły chwytu
- Ocena funkcjonalna
Postępowanie pourazowe i pooperacyjne ma na celu odzyskanie funkcji ręki i niezakłucanie gojenia.
1) Faza zapalenia ( wysiękowa )
- trwa do 4 dni
Objawy :
- obrzęk
- zaczerwienienie
- wzmożone ucieplenie
- ból
Charakterystyka :
- uszkodzenie naczyń krwionośnych
Fazy gojenia :
- tworzą się zrosty i bliznowacenie ( wysięk zawiera dużo białka)
- rana pokrywa się naskórkiem
Cele leczenia :
- ochrona rany ( wilgotny opatrunek ,unieruchomienie )
- łagodzenie bólu ( wilgotny opatrunek ,uniesienie ,leki p.bólowe, unieruchomienie )
- wspomaganie cofania się obrzęku (delikatny ucisk przez opatrunek,uniesienie,ruchy czynne odcinków nie obiętych unieruchomienie i urazem )
2) Faza regeneracji
- trwa od 5 dni do 2-6 tygodni
Charakterystyka :
- wytwarza się nowa sieć naczyń krwionośnych
- zmniejszenie obrzęku
- wzmaga się synteza kolagenu
- brzegi rany się obkurczają
- rana może znosić czynny ruch ( do granicy bólu )
- stosowanie opatrunków uciskowych -7 zmniejszenie obrzęku oraz działa na blizne
1. Jak rozróżnić świeży a przetrwały obrzęk???
- miękki obrzęk – świeży
- twardy obrzęk – przetrwały ( niekorzystny powoduje zwłóknienie )
3) Faza przebudowy
- trwa od 6 miesięcy do 2 lat
Charakterystyka :
- blizna zgrubiała,zaczerwieniona
Leczenie :
- uciskowe, silikonowe opatrunki na blizny
- rozciągnięcie blizny
- masaż , masaż poprzeczny
- rozcieranie
- opukiwanie
- jonoforeza z jodkiem potasu
- maść ( cepan )
- ćwiczenia ( ruch skóry , obciąganie blizny )
Zadania:
Niwelowanie obrzęku, sztywności, blizny
Urazy :
- złamania
- zwichnięcia
- stłuczenia
- skręcenia
- przecięcie ścięgien
- Urazy złożone :
- tłuczone
- miażdżone(dochodzi do dużych ubytków tk.miękkich)
- rany szarpane
- łaczące się z amputacją
Objawy urazów ręki :
- ból
- blizna
- sztywność stawów
- ograniczenie ruchomości
Program terapii :
- kontrola obrzęku
- ćwiczenia
- postępowanie przeciwbólowe
- poprawa funkcji
- zwalczanie nadmiernego uwrażliwienia tkanek
- ocena i reedukacja czucia
- neuromobilizacje i ocena struktur nerwowych
- poprawa czynności funkcjonalnych/manualnych ręki
- wczesne wdrażanie stabilizowanych ruchów czynnych (do pewnego momentu)
2. Okresy usprawniania
1) Profilaktyka
2) Właściwe postępowanie ( odzyskanie siły, działanie na blizne )
3) Działanie adaptacyjne(zmiana dominującej ręki, adaptacja środowiska )
- wczesne wdrażanie ruchów tzw.stabilizowane ruchy czynne
- stosowanie szyn wyróżniamy :
- szyny statyczne
- szyny dynamiczne (pozwalają ćwiczyć poszczególne ruchy w danym zakresie)
- szyny korekcyjne (pełnią funkcję korekcyjną)
- szyny redresujące/korygujące (działają na zasadzie stopniowej redresji- usówanie przykurczu)
- stosowanie ortez ( ochrona sąsiednich stawów )
- stosowanie rękawiczek uciskowych przy obrzękach pomagają w :
- stała kontrola obrzęku
- daje ucisk na blizne ( funkcja ochronna )
- dodatkowa percepcja czuciowa
- stosowanie obciążenia ; ćwiczenia czynne
- ćwiczenia kilka razy dziennie, seriami, sesje kończyć ruchami globalnymi
- ćwiczenia bierne ( jeśli konieczne ) do granicy bólu
- trening siłowy mięśni zaczynamy od 6 tygodnia!!!
Terapia zajęciowa :
- - cel
- powrót do wcześniejszych zainteresowań
- wyznacza zadania ( plan ćwiczeń )
- zmiana kwalifikacji
- usamodzielnienie
Klasyfikacja deformacji:
I0 – deformacja może być skorygowana czynnie przez pacjenta;
II0 – deformacja może być skorygowana tylko biernie, ale pacjent może czynnie utrzymać tę korekcję;
III0 – deformacja jest korygowana biernie bez możliwości czynnego utrzymania;
IV0 – nie ma możliwości biernej korekcji, deformacja jest stała.
I i II0 – można uzyskać poprawę przez ćwiczenia, III i IV0 – można uzyskać poprawę przez zaprotezowanie lub poprzez leczenie operacyjne.
Cele kinezyterapii rąk w RZS
- możliwość utrzymania otwarcia chwytu;
- utrzymanie zamknięcia chwytu;
- utrzymanie siły mięśni dla utrzymania chwytu;
- zachowanie zdolności manipulacyjnych ręki.
Zazwyczaj rozróżniamy 4 grupy ćwiczebne:
2. wczesne zmiany w obrębie rąk, niewielkie osłabienie chwytu i ograniczenie ruchomości, są małe stany zapalne bez trwałych deformacji, może być tzw. sztywność poranna, jest to I lub II stopień deformacji. Cel: utrzymanie zakresu ruchu i siły mięśni, profilaktyka deformacji: wyrobienie właściwych stereotypów ruchowych;
3. nieznaczne deformacje, możliwe do korekcji, jest to II stopień deformacji, osłabiona jest siła i zakres ruchu. Wprowadza się tu ortozy zabezpieczające przed deformacjami między ćwiczeniami. Cel: utrzymanie zakresu ruchu i siły mięśni zwłaszcza kciuka, utrzymanie ruchomości i stabilizacji stawu nadgarstkowego;
4. wyraźne i widoczne deformacje z możliwością biernej korekcji, jest to III stopień deformacji. Cel: utrzymanie prawidłowego ukształtowania ręki zwłaszcza łuków ręki, poprawa ruchomości kciuka zwłaszcza opozycji, bierna korekcja deformacji i jej zabezpieczenie aparatami, używanie pomocy ułatwiających samoobsługę i nauka mechanizmów kompensacji ułatwiających samoobsługę;
5. deformacje niemożliwe do korekcji, jest to IV stopień deformacji, kinezyterapia ma charakter przygotowania do operacji, wykorzystywane są wszelkie kompensacje z wyższych stawów, konieczne są aparaty korekcyjne i pomocnicze do samoobsługi. Jeżeli nie ma operacji to prowadzimy instruktaż rodzinny.
Przykłady ćwiczeń w konkretnych jednostkach chorobowych
1) ZWICHNIĘCIE WIĘZADŁA POBOCZNEGO ŁOKCIOWEGO
2) ZŁAMANIE ŁÓDKOWATE
3) ZESPÓŁ CIEŚNI NADGARSTKA
Bibliografia :
Dega – Ortopedia i rehabilitacja
Żuk&Dziak – Ortopedia z traumatologią narządów ruchu
Milanowska – Rehabilitacja medyczna