Jak rozmawiać z pacjentem o bólu?
Jak rozmawiać z pacjentem o bólu?
Najczęstsze pytania jakie pojawiają się w pracy z pacjentami, którzy odczuwają ból to między innymi dlaczego boli?, jak długo będzie boleć? co robić?
Każdy pacjent odczuwa ból niezależnie czy jest to pacjent z urazem ortopedycznym , neurologicznym, pacjent po zabiegu chirurgicznym czy też pacjent z astmą.
W jaki sposób zapoznać pacjenta z tematyką bólu przedstawia króciutko poniższa ściąga.
Czym jest ból ?
Według definicji WHO jest to nieprzyjemne doświadczenie czuciowe i uczuciowe związane z potencjalnym lub faktycznym uszkodzeniem ciała, ewentualnie opisane przez pacjenta w słowach mogących przypominać takie uszkodzenie.
Jaka jest przyczyna bólu ?
Tradycyjnie rozróżniamy cztery typy przyczyn bólu :
- Nadmiar bodźca bólowego
- Odnerwienie (ból fantomowy, przy uszkodzeniu splotu ramiennego)
- Ból psychogenny (brak organicznych czynników)
- Nadczynność układu autonomicznego (zespół Sudecka)
Najczęstsza przyczyna bólu wynika z nadmiaru bodźca bólowego.
Jakie są pozytywne i negatywne aspekty bólu ?
Ostry ból wywołuje strach jest sygnałem zagrożenia życia. A więc pełni rolę informatora, alarmuje o nieprawidłowościach.
Spełnia funkcję ochronne, dlatego też jest zjawiskiem użytecznym.
W przypadku gdy ból występuje przez dłuższy okres czasu, zgodnie z teorią Seleye’go gdy organizm jest osłabiony, przedłużający się ból będzie predysponował do zmiany nastroju i organizm zareaguje depresją.
Pacjent będzie poszukiwać nowych środków terapeutycznych, które przyniosą mu minimalna ulgę lub w najgorszym przypadku nie dając efektu przeciwbólowego i tym samym doprowadzając do utrwalenia się bólu i pogorszenia stanu zarówno fizycznego jak i psychicznego.
W tym przypadku ból przewlekły staje się niezależną ‘jednostką chorobową”
Ile może trwać ból ?
Za granice bólu ostrego przyjmuje się okres 3-6 miesięcy. Po tym okresie ból ostry utrwala się i przyjmuje charakter bólu przewlekłego.
Ból z punktu widzenia neurofizjologii
Drogi przewodzenia bólu obejmują zarówno ośrodki korowe jak i układ nerwowy obwodowy.
Przeczulica często spotykana u pacjentów po udarze czy też urazach wynika między innymi z pobudzenia wolnych włókien nerwowych znajdujących się w powłokach skóry, mięśni, czy też stawów, które pozbawione są osłonki mielinowej i których szybkość przewodzenia jest bardzo wolna.
Są one czułe na wszystkie rodzaje bodźców i charakteryzują się tym że przy powtarzającym się bodźcu ( np. drażnienie skóry lodem, użycie dezodorantu ) obniża się ich próg wrażliwości a zwiększa się odpowiedź komórkowa.
Możemy wtedy zaobserwować spontaniczną reakcję, która charakteryzuje się silnym piekącym bólem, który zgłasza pacjent.
Dodatkowo w okolicach tych zakończeń wolnych włókien nerwowych występują substancje chemiczne, które mogą wpływać na tworzenie się bólu.
Substancje takie jak bradykinina, histamina, prostaglandyny i inne posiadają zdolność do aktywowania receptorów bólu tym samym doprowadzając do zapalenia neuropochodnego.
W rogu tylnym substancji szarej rdzenia kręgowego można wyodrębnić dwie grupy komórek nerwowych, które odpowiadają na bodźce bólowe. Jedne z nich nazywane niespecyficzne neurony reagują na dotyk jak i na bodźce bólowe.
Ich właściwości zwiększają swą aktywność w zależności od nasilenia stymulacji.
Aktywowane są poprzez pobudzenia pochodzące głównie z narządów wewnętrznych, mięśni i stawów.
Drugie nazywane specyficzne neurony odpowiadają tylko na silne bodźce bólowe.
Również w rogach przednio-bocznych, sznurach tylnych i bocznych substancji białej rdzenia może przebiegać ból.
Tak więc jest wiele dróg, którymi może przebiegać ból.
Wiele z nich jeszcze nie jest poznanych.
Jedna z teorii mówi, że „ból zawsze znajdzie sobie inną drogę”.
Naukowcom najtrudniej jest określić drogi bólu w Centralnym Układzie Nerwowym.
Na tym poziomie głębsze warstwy kory czuciowej odpowiadają na stymulacje bólowe.
W czasie przebiegu przez liczne drogi układu nerwowego, bodziec bólowy ulega ciągłej zmianie przez kolejne mechanizmy kontroli.
Coraz to nowe odkrycia komplikują pojęcie o neurofizjologii przekazu bólu.
Stymulacja elektryczna pnia mózgu może wywołać bardzo duże tłumienie nadmiaru bodźców bólowych, jednakże nie można zastosować tego u ludzi gdyż w obszarze śródmózgowia znajdują się ośrodki życiowe.
Jak bada się ból ?
Do oceny bólu stosuje się skale. Między innymi jednowymiarowe (słowne, numeryczne) oraz wielowymiarowe (ankiety, kwestionariusze) oraz behawioralne (oceniające typy zachowań chorego).
„Opisywać ból jedynie w kategoriach natężenia, to jak opisywać świat widzialny jako smugę światła, zapominając o kolorach, fakturze i innych odczuciach wizualnych” - Melzack
