Kręgozmyk przeciążeniowy (spondylolityczny)
Spondylisteza (kręgozmyk) to przednie ześlizgnięcie kręgu w stosunku do kręgów leżących poniżej – pod wpływem siły ciążenia.
W kręgozmyku pojawia się powolne przemieszczanie się ku przodowi :
- trzonu kręgu,
- z przednią częścią łuku,
- wyrostkami stawowymi górnymi,
- wyrostkami poprzecznymi wraz z całą , wyżej leżącą kolumną kręgosłupa.
Tylna część łuku z wyrostkami stawowymi dolnymi pozostają na miejscu.
Schorzenie to dotyczy ok. 5% populacji (2-3). Wykrywa się najczęściej między 11-20 r.ż oraz 25-35 r.ż.
Od właściwej spondylolistezy odróżnić należy :
Retrospondylolistezę – (pondylolisthesis reversa s. posterior) – przemieszczenie trzonu L4 do tyłu w stosunku do L5.
Z kolei od retrolistezy odróżniamy jeszcze sacrolisthesis – tzw. rzekomy tylny kręgozmyk (w rzadkich przypadkach może dojść do przesunięcia kręgu ku tyłowi – tyłozmyk kręgowy) gdzie nadmiernie rozwinięty od przodu kostny ”dziób” w okolicy przedniego brzegu górnej powierzchni trzonu S1 imituje przemieszczenie L5 w stosunku do S1
Etiopatogeneza
- wg Tylmana – nie jest wyjaśniona. Często występuje u dzieci i młodzieży jako cecha wrodzona
„Synchondroza neurocentralna” powstanie kręgozmyku na skutek wady wrodzonej (sugestia) - wg Wittze – genetyczne zaburzenie kostnienia jako wada nabyta, rozwojowa
- wg Morisaki – złamania przeciążeniowe w miejscu osłabionej odporności (mikrourazy) jako wada nabyta, rozwojowa
W patogenezie przyjmuje się dzisiaj, że nie jest to wada wrodzona i że liza nigdy nie występuje u noworodka.
Bierze się pod uwagę że kręgozmyk powstaje wskutek urazu, często utajonego klinicznie, dysplazji i nieprawidłowego rozwoju cieśni kręgu lub trofostatyki, kiedy liza cieśni kręgu jest następstwem utajonego złamania, mechanicznego zmęczenia wskutek hyperlordozy albo efektu „gilotynowego”
Whitman wyróżnia szereg czynników zwanych prespondylolisthesis:
1 - spondylolysis
2 - sacrum horizontale lub sacrum acutum (Scherb) o kącie ok. 90 st (N 130-150 st)
3 - uraz (Wilhelm)
4 - discosis intervertebralis
Spondylolisteza jest zatem następstwem spondylolizy, czyli szczeliny w części międzywyrostkowej łuku kręgu.
Ważnym momentem jest obecność obustronnej spondylolizy – wrodzonej lub nabytej.
Łącznie ze spondylolysis i poziomym ustawieniem kości krzyżowej w rozwoju kręgozmyku bierze udział proces patologiczny rozmiękania w krążkach międzykręgowych (discosis intravertebralis) co ułatwia ześlizg kręgu.Nie zawsze spondylolysis przechodzi w spondylolisthesis.
Wg Francilhan – w 67 % i to głównie u osób ciężko pracujących
Proces ześlizgiwania się kręgu już w początkowej fazie wyzwala odruchową obronę mięśni znajdujących się nad miejscem istnienia szczeliny w łuku kręgu – dotyczy to mm sacrospineles, z następczym zwiększeniem lordozy lędźwiowej tzw. sylwetka Hotentota.
Zwiększa się na poziome ułożenie os sacrum.
Zmiany te warunkują ukośne ustawienie trzonu L5, przy którym siła nacisku działająca w sposób ścinający na krążek międzykręgowy doprowadza do jego zmian przeciążeniowych.
W patogenezie obserwuje się także zjawiska towarzyszące takie jak:
- chondrosis intervertebralis w zakresie chrząstki międzykręgowej
- osteochonrosis intervertebralis w obrębie powierzchni kręgów
Te zmiany degeneracyjne odpowiadają obrazowi spondylosis i spondyloarthrosis (najczęściej L5-S1).
Zmianie ulega kształt L5 – zwiększa się jego wymiar strzałkowy i czołowy (spłaszczenie i sklinowacenie).
Kręgozmyk spondylolityczny
- stanowi 51% najczęściej mężczyźni, b. często młodzież, dzieci
- powstaje na tle rozpoznanej kręgoszczeliny (spondylolysis)
- najwłaściwszy kręgozmyk
- wyrostki stawowe są prawidłowe
- przedniemu ześlizgiwaniu się trzonu nie towarzyszy przemieszczanie łuku kręgowego
- ześlizg jest niewielki
- rzadko występuje przewężenie światła kanału kręgowego, a jeśli tak to w odcinku. L, rzadziej S
Postacie
- U młodych – L4-L5, L5-S1
- U dojrzałych – L3-L4
Przy umiejscowieniu L3-L4 – wystepuje stenoza otworu międzykręgowego.
Od przodu od miejsca uszkodzenia – jednoimienny korzeń okręca się dookoła trzonu, później nasady łuku.
Dochodzi do rozplemu tkanki włóknisto-chrzęstnej, która przyciska korzeń do trzonu kręgowego.
Przy objawach korzeniowych lub ucisku ogona końskiego wskazana jest mielografia.
Leczenie
- Stenoza kanału kręgowego, otworu międzykręgowego – wskazanie do leczenia operacyjnego
- Usunięcie łuku kręgowego
- Usztywnienie – przednie, tylne