Kręgozmyk wrodzony

Spondylisteza (kręgozmyk) to przednie ześlizgnięcie kręgu w stosunku do kręgów leżących poniżej – pod wpływem siły ciążenia.
W kręgozmyku pojawia się powolne przemieszczanie się ku przodowi :

• trzonu kręgu,
• z przednią częścią łuku,
• wyrostkami stawowymi górnymi,
• wyrostkami poprzecznymi wraz z całą , wyżej leżącą kolumną kręgosłupa.

Tylna część łuku z wyrostkami stawowymi dolnymi pozostają na miejscu.
Schorzenie to dotyczy ok. 5% populacji (2-3). Wykrywa się najczęściej między 11-20 r.ż oraz 25-35 r.ż.

Od właściwej spondylolistezy odróżnić należy :

Retrospondylolistezę – (pondylolisthesis reversa s. posterior) – przemieszczenie trzonu L4 do tyłu w stosunku do L5.
Z kolei od retrolistezy odróżniamy jeszcze sacrolisthesis – tzw. rzekomy tylny kręgozmyk  (w rzadkich przypadkach może dojść do przesunięcia kręgu ku tyłowi – tyłozmyk kręgowy) gdzie nadmiernie rozwinięty od przodu kostny ”dziób” w okolicy przedniego brzegu górnej powierzchni trzonu S1 imituje przemieszczenie L5 w stosunku do S1

Etiopatogeneza

• wg Tylmana – nie jest wyjaśniona. Często występuje u dzieci i młodzieży jako cecha wrodzona
  „Synchondroza neurocentralna” powstanie kręgozmyku na skutek wady wrodzonej (sugestia)
• wg Wittze – genetyczne zaburzenie kostnienia  jako wada nabyta, rozwojowa
• wg Morisaki – złamania przeciążeniowe w miejscu osłabionej odporności (mikrourazy) jako wada nabyta, rozwojowa

W patogenezie przyjmuje się dzisiaj, że nie jest to wada wrodzona i że liza nigdy nie występuje u noworodka.
Bierze się pod uwagę  że kręgozmyk powstaje wskutek urazu, często utajonego klinicznie, dysplazji i nieprawidłowego rozwoju cieśni kręgu lub trofostatyki, kiedy liza cieśni kręgu jest następstwem utajonego złamania, mechanicznego zmęczenia wskutek hyperlordozy albo efektu „gilotynowego”

Whitman wyróżnia szereg czynników zwanych prespondylolisthesis:

1 - spondylolysis
2 - sacrum horizontale lub sacrum acutum (Scherb) o kącie ok. 90 st (N 130-150 st)
3 - uraz (Wilhelm)
4 - discosis intervertebralis

Spondylolisteza jest zatem następstwem spondylolizy, czyli szczeliny w części międzywyrostkowej łuku kręgu.
Ważnym momentem jest obecność obustronnej spondylolizy – wrodzonej lub nabytej.
Łącznie ze spondylolysis i poziomym ustawieniem kości krzyżowej w rozwoju kręgozmyku bierze udział proces patologiczny rozmiękania w krążkach międzykręgowych (discosis intravertebralis) co ułatwia ześlizg kręgu.Nie zawsze spondylolysis przechodzi w spondylolisthesis.
Wg Francilhan – w 67 % i to głównie u osób ciężko pracujących
Proces ześlizgiwania się kręgu już w początkowej fazie wyzwala odruchową obronę mięśni znajdujących się nad miejscem istnienia szczeliny w łuku kręgu – dotyczy to mm sacrospineles,  z następczym zwiększeniem lordozy lędźwiowej tzw. sylwetka Hotentota.
Zwiększa się na poziome ułożenie os sacrum.
Zmiany te warunkują ukośne ustawienie trzonu L5, przy którym siła nacisku działająca w sposób ścinający na krążek międzykręgowy doprowadza do jego zmian przeciążeniowych.

W patogenezie obserwuje się także zjawiska towarzyszące takie jak:

- chondrosis intervertebralis w zakresie chrząstki międzykręgowej
- osteochonrosis intervertebralis w obrębie powierzchni kręgów

Te zmiany degeneracyjne odpowiadają obrazowi spondylosis i spondyloarthrosis (najczęściej L5-S1).
Zmianie ulega kształt L5 – zwiększa się jego wymiar strzałkowy i czołowy (spłaszczenie i sklinowacenie).

Kręgozmyk wrodzony

•  21%, dzieci i młodzież
• Kręgoszczeliny nie stwierdza się przed 5 r.ż.
• Ujawnia się na poziomie L5
• Niedorozwój łuków kręgów w części międzywyrostkowej i wyrostków stawowych, brak powierzchni stawowej w k. krzyżowej (górnych wyr. stawowych)
• W miarę postępu choroby następuje wydłużenie oraz zcieńczenie części międzywyrostkowej łuku plus jego przerwanie co prowadzi do przedniegio ześlizgu trzonu L5 (tylna część łuku jest ustalona  zrostami włóknistymi i pozostaje na miejscu).
• Prowadzi to do zmiany anatomii kanału kręgowego – w kształcie litery S.
• Jednocześnie  z niedorozwojem łuków kregów stwierdza się inne wady – kręgi przejściowe, rozszczep łuków, niedorozwój k.krzyżowej

Objawy kliniczne są wywołane z jednej strony rozciągnięciem worka oponowego i ustępują po unieruchomieniu kręgosłupa, a jeśli występują to z segmentu położonego wyżej. 
Objawy pojawiają się w okresie dojrzewania.
Do przemieszczenia trzonu dochodzi najczęściej między 10-18 r.ż. i często występuje tu przemieszczenie trzonu o ½ szer.

Objawy   

• Ból – tępy w okolicy krzyża, pośladków,  ud po stronie tylnej. Ulega nasilaniu przy staniu, chodzeniu, schylaniu, przeproście.
• Ból korzeniowy – promieniuje do kończyn dolnych, stóp, nasila się pod wpływem kaszlu, kichania, unoszenia wyprostowanych nóg (Laseq).
• Osłabione odruchy skokowe, występująmiejscowe zaburzenia czucia.
• Uczucie sztywności
• Ograniczenie ruchów
• Uszkodzenie ogona końskiego – utrata czucia w okolicy pośladków, tylnej powierzchni ud, nietrzymanie moczu

Leczenie

• Leżenie ułożeniowe
• Usunięcie łuków L4-L5 - zniesienie rozciągania