Metoda rehabilitacyjna - PNF

PNF - metoda torowania prioprioceptywnego

PNF to metoda kinezyterapeutyczna stosowana w celu odtworzenia utraconej funkcji mięśnia.
Może być stosowana u chorych neurologicznych istotne jest aby był z nimi kontakt, gdyż terapia ta wymaga koncentracji i zaangażowania pacjenta.
Zauważono, że czynności, które wykonujemy w życiu codziennym przebiegają w płaszczyznach skośnych.

Badania neurologiczne wykazały, że aby pobudzić receptory odpowiedzialne za skurcz mięśni należy :

• prowadzić ruch w płaszczyźnie złożonej i połączyć go ze skrętem
• użyć oporu submaksymalnego
• wykonać elongację na początku ruchu
• każdy ruch zakończyć krótkim napięciem izometrycznym
• używać komend słownych - każdy ruch prowadzić z kontrolą wzroku pacjenta

Schemat ruchu jest to płaszczyzna w której prowadzony jest ruch.

Wyróżniamy dwa schematy

• z przywiedzenia do odwiedzenia
• z odwiedzenia do przywiedzenia

Każdy schemat zawiera wzorce - jest to zespół ruchów wykonywanych w danym schemacie.
Wzorce określa się ze względu na położenie kończyny i ustawienie w stawie pośrednim.
Przykładowo w kończynach górnych są trzy wzorce początkowe i trzy końcowe.
Wzorzec początkowy to ustawienie kończyny górnej gdy wyprostowany jest staw główny, czyli staw barkowy.
Wzorzec końcowy to układ kończyny ze zgiętym stawem głównym.
Dodatkowo ważny jest układ kończyny w stawie pośrednim.
W przypadku kończyny górnej jest to staw łokciowy.
Może on występować w dwóch położeniach w wyproście i w zgięciu.

Stąd trzy wzorce początkowe

• wyprost w stawie głównym i pośrednim
• ruch do zgięcia w stawie głównym i wyprostu w stawie pośrednie
• wyprost w stawie głównym i pośrednim- ruch do zgięcia w stawie głównym i pośrednim
• wyprost w stawie głównym i zgięcie w pośrednim
• ruch do zgięcia w stawie głównym i wyprostu w pośrednim

Ustawienie kończyny we wzorcu końcowym jest przeciwne do wzorca początkowego.
Jednorazowo wykonujemy kilka powtórzeń, gdyż jest to duże obciążenie dla ćwiczonych mięśni i szybko ulegają one zmęczeniu.
W metodzie PNF jest wiele technik, które pozwalają dostosować terapię do aktualnego stanu pacjenta i optymalnie przywrócić zaburzoną funkcje mięśni.
PNF daje bardzo dobre rezultaty w usprawnianiu chorych po udarach.
Wykorzystywane wzorce w terapii są składowymi ruchów czynności dnia codziennego.
Przygotowują do nauki chodu, obracania się, prawidłowego chwytu.

Metoda rehabilitacji PNF - teoria

• opiera się na sumowaniu bodźców aferentnych
• opracowana przez H.Kabata
• reedukacja podporządkowana jest sekwencji ruchów podobnych do ruchów wykonywanych w życiu codziennym , są to wzorce ruchów globalnych
• metoda ta określa rónież stan pacjęta ( które mięśnie są osłabione , zakres ruchomości , czy jest to ruchomość bierna czy czynna, które komponenty wzorca są słabe )

Zasady terapii w metodzie PNF

• p.w jest odwrotnością p.k
• czynny zakres ruchu
• rezygnacja z drobnych ruchów w poszczególnych stawach
• opór, synergie –wzmocnienie pracy mięśni
• chwyt i opór lokalizowane są dystalnie to obniża próg pobudliwości
• stosowanie elemetnów torowanie : elongacja, trakcja, kompresja Elongacja – rozciągnięcie ,poprzedza wykonanie ruchu, może być stosowana również w trakcie wzorca zwiękasza siłę miśni, stosowana w
  
  • niemożności wykonania ruchu
  • szybkiej męczliwości mięśni

Trakcja – polega na oddaleniu osiowym od siebie pow.stawowych, stosuje się ją na początku wzorca ruchowego lub w trakcie, zwiększa napięcie zginaczy, działa przeciwbólowo, odciążająco. Kompresja – jest to dociśnięcie pow.stawowych , stosowana na końcu wzorca, zwiększa napięcie prostowników , jej zadaniem jest stabilizacja stawów Koncentracja – służy wzmocnieniu mięśni oraz pobudzeniu słabych ogniw

Wzorce ruchowe stosowane w metodzie PNF

1) wyprostny- wyprostny
2) wyprostny-zgięciowy ( w st.łokciowym )
3) zgięciowo-wyprostny (w st.łokciowym )

Kończyna górna

1) Wzorzec wyprostny-wyprostny

P.w

STAW RAMIENNY	STAW ŁOKCIOWY	RĘKA
wyprost	wyprost	wyprost palców
odwiedzenie	pronacja przedramienia	wyprost nadgarstka
rotacja wewnętrzna		przywiedzenie dołokciowe

Chwyt : ręka jednoimienna = dłoń pacjęta , ręka różnoimienna = powyżej st.nadgarstkowego

Chwyt wzorca powrotnego : ręka jednoimienna = pow.grzebietowa palców i nadgarstka ręka różnoimienna = powyżej st.łokciowego

Ruch : zgięcie palców,nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dopromieniowe,suplinacja przedramienia,zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew w st.ramiennym.

Ruch powrotny : wyprost pralców, nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dołkociowe,pronacja przedramienia,wyprost odwiedzenie,rotacja wew.w st.ramiennym.

 

2) Wzorzec wyprostny-zgięciowy

P.w

STAW RAMIENNY	STAW ŁOKCIOWY	RĘKA
wyprost	wyprost	wyprost palców
odwiedzenie	pronacja przedramienia	wyprost nadgarstka
rotacja wewnętrzna		przywiedzenie dołokciowe

Chwyt : ręka różnoimienna = dłoń pacjęta , ręka jednoimienna= na ramieniu

Chwyt powrotny : ręka różnoimienna = powyżej st.łokciowego ręka jednoimienna = pow.grzebietowa palców i nadgarstka

Ruch : zgięcie palców,nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dopromieniowe,suplinacja przedramienia,zgięcie w st.łokciowym,zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew w st.ramiennym

Ruch powrotny : wyprost pralców, nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dołkociowe,pronacja, przedramienia,wyprost st.łokciowego,wyprost odwiedzenie,rotacja wew.w st.ramiennym.

 

3) Wzorzec zgięciowo-wyprostny

P.w

STAW RAMIENNY	STAW ŁOKCIOWY	RĘKA
wyprost	zgięcie	wyprost palców
odwiedzenie	pronacja przedramienia	wyprost nadgarstka
rotacja wewnętrzna		przywiedzenie dołokciowe

Chwyt : ręka róznoimienna = dłoń pacjęta , ręka jednoimienna= na ramieniu

Chwyt powrotny : ręka różnoimienna = powyżej st.łokciowego ręka jednoimienna = pow.grzebietowa palców i nadgarstka

Ruch : zgięcie palców,nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dopromieniowe,suplinacja przedramienia,wyprost w st.łokciowym,zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew w st.ramiennym

Ruch powrotny : wyprost pralców, nadgarstka,przywiedzenie nadgarstka dołkociowe,pronacja przedramienia,zgięcie w st.łokciowym,wyprost odwiedzenie,rotacja wew.w st.ramiennym

 

Kończyna dolna

1) Wzorzec wyprostny-wyprostny

P.w

STAW BIODROWY	STAW KOLANOWY	STOPA
wyprost	wyprost	zgięcie palców
odwiedzenie		zgięcie stopy
rotacja wewnętrzna		pronacja stopy

Chwyt : ręka jednoimienna= pow.grzbietowa stopy , ręka różnoimienna = na guzie piętowym

Chwyt powrotny : ręka jednoimienna = pow.podeszwowej stopy ręka różnoimienna = powyżej st.kolanowego na udzie

Ruch : wyprost palców i stopy,supinacja stopy,zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

Ruch powrotny : zgięcie palców i stopy,pronacja stopy,wyprost,odwiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

 

2) Wzorzec wyprostny-zgięciowy

P.w

STAW BIODROWY	STAW KOLANOWY	STOPA
wyprost	wyprost	zgięcie palców
odwiedzenie		zgięcie stopy
rotacja wewnętrzna		pronacja stopy

Chwyty : pozostają bez zmian!!!!

Ruch : wyprost palców i stopy,supinacja stopy,zgięcie w st.kolanowym, zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

Ruch powrotny : zgięcie palców i stopy,pronacja stopy,wyprost w st.kolnowym, wyprost,odwiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

 

3) Wzorzec zgięciowo-wyprostny

P.w

STAW BIODROWY	STAW KOLANOWY	STOPA
wyprost	zgięcie	zgięcie palców
odwiedzenie		zgięcie stopy
rotacja wewnętrzna		pronacja stopy

Chwyty :  pozostają bez zmian!!!!

Ruch : wyprost palców i stopy,supinacja stopy,wyprost w st.kolanowym,zgięcie,przywiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

Ruch powrotny : zgięcie palców i stopy,pronacja stopy,zgięcie w st.kolnowym, wyprost,odwiedzenie,rotacja zew.w st.biodrowym

 

Tułów

1) Wzorzec wyprostny-wyprostny

Chwyt – ręka lewa = powierzchniach grzbietowych palców i stóp - ręka prawa = guzach piętowych
Chwyt powrotny – ręka lewa = udach , ręka prawa=pow.podeszwowa stóp

2) Wzorzec wyprostny-zgięciowy i  3) Wzorzec zgięciowo-wyprostny

Chwyt – ręka lewa=uda , ręka prawa= powierzchniach grzbietowych palców i stóp
Chwyt powrotny – ręka lewa = udach , ręka prawa=pow.podeszwowa stóp

Wyróżniamy IV podstawowe techniki PNF

1. powtarzane skurcze
2. rytmiczne zapoczątkowanie ruchu (wprowadzenie)
3. zmiana kierunku ruchu na przeciwny
4. rozluźniająca

1) Powtarzane skurcze

• jest techniką torującą
• służy do : rozwijania siły
  • rozwijaniu wytrzymałości mięsniowej
  • wyuczenia ruchu
• polega na :
  • serii ruchów (skurcze izotoniczne) wykonywane w tym samym kierunku i przez tą samą grupę mięśniową
  • ze zwiększonym w miarę możliwości oporem
  • w przypadku gdy mięsień jest osłabiony znacznie lub nasila się spastyczność która utrudnia wykonywanie skurczów ruch poprzedza się rozciągnięciem mięśni
  • można wykonywać tą technikę w określonych wycinkach wzorca nie pozwalając na skurcz w danym stawie (silniejszy opór = skurcz izometryczny, zatrzymanie ruchu) w ten sposób wzmacnia się słabe komponenty wzorca .
    Po kilkusekundowym skurczu izometrycznym, kontynuuje się ruch poprzez zmniejszanie oporu = skurcz izotoniczny, nie dopuszczając do rozluźnienia

2) Rytmiczne zapoczątkowanie ruchu

• technika zapoczątkowująca
• służy do :
  • wyuczenia ruchu u osób , które mają trudności z zapoczątkowaniem ruchu (sztywność , spastyczność)
• polega na :
  • rozluźnieniu mięśni
  • wykonaniu ruchów biernych
  • wykonaniu ruchów bierno – czynnych
  • włączenia stopniowo obciążenia skłaniając ćwiczącego do : „pchania”,”ciągnięcia”, ”trzymania”

3) Zmiana kierunku ruchu na przeciwny

• technika która jest składową większości ruchów
• służy do :
  • wyuczenia zmian kierunku ruchu (przy spastyczności)
  • zwiększenia siły (przy obniżonej sile)
  • zwiększenia wytrzymałości mięśniowej
  • przywrócenia równowagii mięśniowej
  • przywrócenia koordynacji
• polega na :
  • skurczu antagonistów
  • skurcz agonistów ( jest silniejszy gdy poprzedzi go skurcz antagonistów )
  • zwrócenie szczególnej uwagi na :
  • poprawność chwytu
  • odpowiedni dobór oporu
  • właściwą kolejność ruchów

Istnieją 3 zasadnicze odmiany (techniki) ćwiczeń powrotnych

• powolne zmiany kierunku ruchu
• powolne zmiany kierunku ruchu z trzymaniem
• rytmiczna stabilizacja

I) Powolne zmiany kieruku ruchu

• polega na :
  • następujących po sobie ruchach w obu kierunkach czyli na
  • NAPRZEMIENNYCH SKURCZACH IZOTONICZNYCH agonistów i antagonistów
  • zmianę kierunku ruchu można ćwiczyć w końcu wzorca lub w dowolnie wybranym jego wycinku

II) Powolna zmiana kierunku ruchu z trzymaniem

• polega na :
• wprowadzeniu dodatkowego kilkusekundowego skurczu
• IZOMETRYCZNY ANGTAGONISTÓW , poprzedzający izotoniczny skurcz agonistów
• zmianę kierunku ruchu można ćwiczyć w końcu wzorca lub w dowolnie wybranym jego wycinku

III) Rytmiczna stabilizacja

• polega na :
  • niedopuszczenia do rozluźnienia
  • terapeuta zmienia układ rąk (pcha , trzyma)
  • NAPRZEMIENNYCH SKURCZACH IZOMETRYCZNYCH agonistów i antagonistów
  • zmianę kierunku ruchu można ćwiczyć w końcu wzorca lub w dowolnie wybranym jego wycinku

4) Rozluźniająca

• stosowana gdy występuje ból , ograniczenia ruchomości (przykurcze)
• polega na :
  • wykorzystaniu zjawiska poizometrycznej relaksacji , stałym jej elementem jest SKURCZ IZOMETRYCZNY skróconych antagonistów
  • występują 2 odmiany tej techniki

I) zastosowanie w przypadku ograniczenia ruchomości

np.przykurcze antagonistów z równoczesnym wypadnięciem funkcji agonistów

Co robimy?

• ruch bierny do granic możliwości
• izometryczny skurcz antagonistów (trzymanie)
• rozluźnienie
• ruch bierny

II) zastosowanie w przypadku zachowanej funkcji agonistów (przy dostatecznej sile)

Co robimy?

• ruch bierny do granic możliwości
• izometryczny skurcz antagonistów (trzymanie)
• rozluźnienie
• ruch czynny (izotoniczny skurcz agonistów)

 

Bibliografia :
Zembaty – Fizjoterapia
Nowotny – Podstawy fizjoterapii
http://pieciek.w.interia.pl/rehabilitacja.html

Opracowanie : E.Nowak