Testy kliniczne oceny spastyczności
Skala Ashwortha
AS – Ashworth Scale
Służy do oceny wzmożonego napięcia mięśniowego (spastyczności).
To pięciostopniowa skala numeryczna.
Badanie polega na wykonaniu ruchu biernego, podczas niego ocenia się jakość tego ruchu.
Metodyka badania zakłada wykonanie ruchu biernego między ustawieniami skrajnymi w ciągu 1 sekundy.
0 – Bez zwiększonego napięcia mięśniowego
1 – Niewielkie zwiększenie napięcia powodujące „przytrzymanie” podczas poruszania kończyną w kierunku zgięcia lub wyprostu
2 – Bardziej zaznaczone zwiększenie napięcia, ale kończyna zgina się lub prostuje z łatwością
3 – Znaczne zwiększenie napięcia, ruch bierny trudny do wykonania
4 – Kończyna usztywniona w zgięciu lub wyproście
Zmodyfikowana skala Ashwortha
MAS - Modified Ashworth Scale
W 1987 roku Bohannon i Smith zmodyfikowali skalę Ashwortha celem poprawy czułoci testu w zakresie pomiarów o niskich wartościach.
Wprowadzając punkt „1+” rrozróżnili zakres ruchu, w którym stwierdzało się delikatne „przytrzymanie”.
Metodyka badania zakłada wykonanie ruchu biernego między ustawieniami skrajnymi w ciągu 1 sekundy.
0 – Napięcie prawidłowe lub obniżone
1 – Nieznaczny wzrost napięcia objawiający się oporem i uwolnieniem lub minimalnym wzrostem napięcia mięśni w końcowej fazie ruchu zginania lub prostowania
+ 1 – Nieznaczny wzrost w stanie napięcia mięśnia objawiający się oporem i uwolnieniem oraz występujący w drugiej połowie zakresu ruchu w stawie
2 – Bardziej zaznaczony wzrost napięcia mięśnia przez większą część zakresu ruchu w stawie, ale dotknięta część kończyny daje się łatwo poruszać
3 – Wyraźny wzrost napięcia mięśnia, ruch bierny trudny do wykonania
4 – Dotknięta część sztywna w zgięciu i wyproście
Skala Tardieu
Pozwala na ocenę jakości reakcji mięśniowej.
Uwzględnia napięcie zależnie od szybkości zginania kończyny.
Obejmuje ona ocenę zakresu ruchu biernego podczas rozciągania mięś-nia w bardzo wolnym tempie, ocenę jakości odpowiedzi mięśnia podczas szybkiego rozciągania oraz pomiar kąta, przy którym dochodzi do pierwszej nadreaktywnej reakcji mięśnia na rozciąganie.
Metoda określa ograniczenie zakresu przy ruchu biernym prowadzonym :
- wolno
- szybko
Pierwszy pomiar interpretowany jest jako ograniczenie spowodowane zwiększoną wtórnie sztywnością mięśni i tkanki łącznej.
Drugi pomiar interpretowany jest jako spastyczność.
Podstawę pomiaru spastyczności stanowi kąt zatrzymania ruchu i szybkość, przy której uzyskano zatrzymanie.
Napięcie mięśniowe oceniane jest na podstawie oceny odpowiedzi mięśniowej na różne prędkości rozciągania.
Ocenie zostaje poddana jakość reakcji mięśniowej podczas ruchu kończyną z określoną prędkością oraz kąt, przy którym pojawia się reakcja mięśniowa.
Kąt spastyczności : to różnica między kątem zatrzymania przy powolnym ruchu (V1) a kątem zahamowania ruchu wykonywanego z największą prędkością (V3).
Szybkość ruchu części kończyny opadającej pod wpływem siły ciężkości (V2) stanowi wartość pośrednią
Dla każdej grupy mięśniowej określa się reakcje na rozciągnięcie przy różnej szybkości za pomocą : jakości reakcji mięśniowej i kąta reakcji mięśniowej.
Pozycja wyjściowa do badania: Badanie stawów kończyny górnej przeprowadza się w pozycji siedzącej ze stawem łokciowym zgiętym do kąta 90 stopni(z wyjątkiem, gdy jest badany staw łokciowy) przy zalecanych ułożenia stawów i szybkości V3 lub V2.
Badanie stawów kończyny dolnej przeprowadza się w pozycji leżącej na plecach przy zalecanych pozycjach stawów i szybkościach ruchu.
Szybkość rozciągania |
Jakość reakcji mięśniowej (X) |
Kąt reakcji mięśniowej (Y) |
V 1–tak wolno jak to jest możliwe |
0–brak oporu w ciągu całego ruchu |
Zmierzony w pozycji minimalnego rozciągnięcia mięśnia (odpowiadającemu kątowi, przy którym pojawia się reakcja mięśnia na rozciąganie) dla wszystkich stawów z wyjątkiem stawu biodrowego, gdzie jest to zależne od anatomicznej pozycji spoczynkowej dla poszczególnych grup mięśniowych. |
V2–szybkość segmentu kończyny opadającego pod wpływem siły ciężkości |
1–Niewielki opór w ciągu całego ruchu biernego, bez wyraźnych przytrzymań przy określonym kącie |
Zmierzony w pozycji minimalnego rozciągnięcia mięśnia (odpowiadającemu kątowi, przy którym pojawia się reakcja mięśnia na rozciąganie) dla wszystkich stawów z wyjątkiem stawu biodrowego, gdzie jest to zależne od anatomicznej pozycji spoczynkowej dla poszczególnych grup mięśniowych. |
V3–tak szybko jak to jest możliwe (szybciej niż tempo samoistnego opadania segmentu kończyny pod działaniem siły ciężkości) |
2–wyraźne przytrzymywanie przy określonym kącie, zaburzające ruch bierny, z następczym rozluźnieniem |
Zmierzony w pozycji minimalnego rozciągnięcia mięśnia (odpowiadającemu kątowi, przy którym pojawia się reakcja mięśnia na rozciąganie) dla wszystkich stawów z wyjątkiem stawu biodrowego, gdzie jest to zależne od anatomicznej pozycji spoczynkowej dla poszczególnych grup mięśniowych. |
V1-wykorzystuje się w ocenie biernego zakresu ruchu V2 i V3-służą do oceny spastyczności |
3–klonus wywołujący zmęczenie (trwający krócej niż |
Zmierzony w pozycji minimalnego rozciągnięcia mięśnia (odpowiadającemu kątowi, przy którym pojawia się reakcja mięśnia na rozciąganie) dla wszystkich stawów z wyjątkiem stawu biodrowego, gdzie jest to zależne od anatomicznej pozycji spoczynkowej dla poszczególnych grup mięśniowych. |
V1-wykorzystuje się w ocenie biernego zakresu ruchu V2 i V3-służą do oceny spastyczności |
4 – klonus nie wywołujący zmęczenia(trwający dłużej niż 10sek.) podczas utrzymania rozciągniętego mięśnia z siłą niepozwalającą na jego rozluźnienie)występujący przy określonym kącie |
Zmierzony w pozycji minimalnego rozciągnięcia mięśnia (odpowiadającemu kątowi, przy którym pojawia się reakcja mięśnia na rozciąganie) dla wszystkich stawów z wyjątkiem stawu biodrowego, gdzie jest to zależne od anatomicznej pozycji spoczynkowej dla poszczególnych grup mięśniowych. |
Staw |
Grupa mięśniowa |
Barkowy |
Przywodziciele w poziomie (V3) Przywodziciele w pionie (V3) Rotatory wewnętrzne (V3) |
Łokciowy |
Zginacze (ramię przywiedzione, V2) Prostowniki (ramię odwiedzione, V3) Nawracacze przedramienia (ramię przywiedzione, V3) Odwracacze przedramienia (j.w) |
Promieniowo- nadgarstkowy |
Zginacze (V3) Prostowniki (V3) |
Biodrowy |
Prostowniki (staw kolanowy wyprostowany, V3) Przywodziciele (j.w) Rotatory zewnętrzne (staw kolanowy zgięty do 90 stopni V3) Rotatory wewnętrzne (j.w) |
Kolanowy |
Prostowniki (biodro zgięte do kąta 30 stopni, V2) Zginacze(biodro, V3) |
Skokowy |
Zginacze podeszwowe (kolano zgięte do kąta 30 stopni, V3) |
Skala Napięcia Mięśni Przywodzicieli
Adductor Tone Rating Scale
Służy ona określeniu napięcia przywodzicieli stawu biodrowego w zależności od stopnia trudności przy wykonywaniu biernego odwiedzenia do kąta 45
0 – brak wzmożonego napięcia
1 – napięcie nieznacznie wzmożone, łatwe odwiedzenie do kąta 45 stopni
2 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga lekkiego wysiłku
3 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga umiarkowanego wysiłku
4 – odwiedzenie do kąta 45 stopni wymaga współpracy dwóch osób
Skala oceny odruchów ścięgnistych
0 – odruch zniesiony
+/- odruch wywołany jedynie wzmocnieniem
+1 – odruch prawidłowy, lecz stłumiony
+2 – odruch prawidłowy
+3 – odruch wzmożony
+4 – skurcz kloniczny
Skala częstości występowania spazmów mięśniowych
wg. Penna
Opiera się na relacji pacjenta o ilości skurczów mięśniowych w ciągu godziny.
0 – brak spazmów
1 – łagodny spazm wywołany stymulacją
2 – nieregularny, silny spazm pojawiający się rzadziej niż raz na godzinę
3 – spazmy pojawiające się częściej niż raz na godzinę
4 – spazmy pojawiające się 10 i więcej razy na godzinę
Skala częstości występowania spazmów mięśniowych
wg. Snowa
Opiera się na relacji pacjenta o ilości skurczów mięśniowych w ciągu doby.
0 – brak spazmów
1 – jeden lub mnie w ciągu doby
2 – od jednego do pięciu
3 – od pięciu do dziewięciu
4 – powyżej dziesięciu w ciągu doby
Skala MRC
Medical Research Council Scale
0 – brak napięcia mięśniowego
1 – wyczuwalny ślad napięcia mięśniowego podczas próby wykonania ruchu
2 – czynny ruch w warunkach obciążenia
3 – czynny ruch przeciwko sile ciężkości
4 – czynny ruch przeciwko sile ciężkości z dodatkowym obciążeniem
5 – prawidłowa siła mięśniowa
Testy wykorzystywane w ocenie zakresu ruchomości
Test Duncan-Ely
Cel : Umożliwia różnicowanie przykurczu mięśnia prostego uda od wzmożonego napięcia mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Pozycja wyjściowa : na brzuchu
Ruch : bierny ruch zgięcia w stawie kolanowym
Wynik : jednoczesne mimowolne zgięcie w stawie biodrowym (uniesienie miednicy) świadczy o ograniczeniu ruchomości mięśnia prostego uda.
Test Thomasa
Cel :Umożliwia wykrycie przykurczu w mięśniu biodrowo-lędźwiowym lub wzmożonego napięcia o charakterze spastyczności.
Pozycja wyjściowa : na plecach
Ruch : maksymalne zgięcie w stawie biodrowym nietestowanej kończyny
Wynik : jednoczesne mimowolne zgięcie w stawie biodrowym testowanej kończyny świadczy o przykurczu lub spastyczności mięśnia biodrowo-lędźwiowego.
Test Silverskiolda
Cel : Umożliwia różnicowanie napięcia w mięśniu brzuchatym łydki od napięcia w mięśniu płaszczkowatym.
Pozycja wyjściowa : siad prosty
Ruch : bierny ruch zgięcia grzbietowego stopy w pozycji ze stawem kolanowym wyprostowanym a następnie zgiętym
Wynik :
I – jeżeli przy zgiętym stawie kolanowym uzyska się większy zakres ruchu w stawie skokowym wtedy ograniczenie ruchomości spowodowane jest spastycznością w mięśniu brzuchatym łydki
II - jeżeli przy wyprostowanym stawie kolanowym uzyska się większy zakres ruchu w stawie skokowym wtedy ograniczenie ruchomości spowodowane jest spastycznością w mięśniu płaszczkowatym
III – jeżeli ograniczenie ruchu jest takie same w obu pozycjach kolana, spastyczność obejmuje głównie mięsień płaszczkowaty
Test oceny mięśni kulszowo-goleniowych
Cel : Umożliwia różnicowanie napięcia w mięśniach kulszowo-goleniowych od napięcia w przywodzicielach uda.
Pozycja wyjściowa : na plecach
Ruch : ruch odwodzenia z kończynami dolnymi wyprostowanymi a następnie zgiętymi w stawach kolanowych z podudziami zwisającymi poza brzeg kozetki
Wynik : jeżeli podczas badania większe odwiedzenie jest możliwe przy zgiętych stawach kolanowych niż przy wyprostowanych wskazuje to na przykurcz w mięśniach kulszowo – goleniowych.
Skala Brunnstrom
Kończyna górna |
Ręka |
|
1 |
Pacjent nie wykonuje żadnych ruchów, nie napina mięśni – napięcie mięśniowe wiotkie |
Brak ruchów |
2 |
Zaznaczają się podstawowe synergie lub ich komponenty, |
Możliwy jakikolwiek ruch lub |
3 |
Podstawowe synergie lub ich komponenty występują wyraźnie i mają charakter |
Zginanie ręki w pięść, ruch |
4 |
Spastyczność zmniejsza się, ruchy czynne przekraczają zakres samych synergii, |
Ruchy obrotowe nadgarstka, zginanie i prostowanie palców, chwyt boczny |
5 |
Spastyczność zmniejsza się, stwierdza się ruchy izolowane, |
Wykonywanie chwytu opozycyjnego, cylindrycznego, sferycznego, masowe prostowanie palców |
6 |
Możliwe jest swobodne wykonywanie ruchów izolowanych, |
Ruchy precyzyjne, rzut piłeczką, zapinanie i rozpinanie guzików |
pkt |
Kończyna dolna |
1 |
Brak napięcia mięśni i niemożność wykonywania jakichkolwiek ruchów |
2 |
Pojawiają się podstawowe synergie i ich komponenty, ruchy możliwe w |
3 |
Wyraźnie występują synergie lub ich komponenty, nasilenie spastyczności |
4 |
Występują pojedyncze ruchy izolowane, np.zgięcie w stawie kolanowym |
5 |
Spastyczne napięci mięśni utrzymuje się w nieznacznym stopniu, możliwe |
6 |
Możliwy swobodny chód ze zmienną prędkością, dowolne nawracanie |
Synergię należy rozumieć jako reakcję mięśniową prymitywną, zależną od woli, w której masowe współdziałanie grup mięśniowych (prostowniki, zginacze) powoduje wykonanie ruchu z siłą niezależną od potrzeby, według prymitywnego stereotypu.
Podział reakcji stowarzyszonych
Łagodnie nasilone |
Średnio nasilone |
Bardzo nasilone |
Pojawiają się tylko przy |
Upośledzają ruch przeciwko |
Upośledzają aktywność ruchową |
Napięcie wzrasta lokalnie |
Obejmują proksymalne i dystalne części kończyny |
Obejmują całą połowę ciała |
Mogą pojawić się w sytuacjach |
Zanikają wraz z zakończeniem |
Nie zanikają wraz z |
Zmodyfikowana skala porządkowa
Nr. |
Opis |
„0” |
Chód na palcach Wzorzec palce - palce |
„1” |
Czasem cała stopa, czasem palce |
„2” |
Pełne i stałe obciążenie stopy |
„3” |
Wzorzec pięta - palce |
Bibliografia:
Spastyczność. Od patofizjologii do leczenia - Sławek Jarosław
Opracowanie: E.Nowak