Amputacje - ogólne informacje
Definicje amputacji
- Amputacja (odjęcie) – zabieg operacyjny polegającego na usunięciu narządu lub jego części
- Jeżeli odjęcie kończyny przebiega poprzez rozdzielenie kości w stawie, a nie jej przecięcie, to operację taką nazywamy wyłuszczeniem
Wskazania do amputacji
- BEZWZGLĘDNE
- >PIERWOTNE (NATYCHMIASTOWE)
- > WTÓRNE (ODROCZONE)
- WZGLĘDNE
WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE, PIERWOTNE, WTÓRNE (ODROCZONE)
- amputacje dokonane już przez uraz
- masywne zmiażdżenia kończyn
- zgorzel gazowa o gwałtownym przebiegu
- głębokie oparzenia i odmrożenia
- postępujące niedokrwienie z martwicą kończyny (90%)
WSKAZANIA WZGLĘDNE
- wady wrodzone
- uporczywe dolegliwości bólowe
- nabyte zniekształcenia kończyn uniemożliwiające ich obciążenie
- rozległe rany, owrzodzenia, przetoki
- zainfekowane stawy rzekome
Techniki amputacji
- AMPUTACJA OTWARTA
- AMPUTACJA ZAMKNIĘTA
Amputacja na poziomie stopy
- możliwie oszczędnie
- zachować paluch
- do poziomu podstaw kości śródstopia – kikut bardzo użyteczny
- nie wymaga specjalnego zaprotezowania (modyfikacja obuwia wkładką z czubkiem)
AMPUTACJA Scharpa-Jägera
- przez bliższe odcinki kości śródstopia
- dłuższy płat podeszwowy – blizna nie narażona na ucisk
Kikut LISFRANCA
- amputacja w stawie stępowo- śródstopnym
- tendencja do zniekształcenia końsko- szpotawego
- p/wskazany u kobiet – względy kosmetyczne
AMPUTACJA w stawie Choparta
- staw poprzeczny stępu
- zniekształcenia końsko-szpotawe
- trudności w zaprotezowaniu
- częste owrzodzenia
AMPUTACJA PIROGOWA
- odjęcie całej stopy z pozostawieniem dolnej części kości piętowej, która przykłada się do końca piszczeli po usunięciu jej chrząstki stawowej
- stawy rzekome, zrost z przesunięciem
AMPUTACJA SYME`A
- odjęcie całej stopy -> usunięcie powierzchni stawowej k. piszczelowej i obu kostek -> pokrycie kikuta płatem skórno-mięśniowym spod pięty
- wskazania: urazy, zniekształcenia stopy, martwica stopy, przewlekłe stany zapalne
- pogrubienie na końcu – nieestetyczny wygląd protezy
Amputacje na poziomie podudzia
- od połowy długości goleni do granicy 1/3 bliższej
- dalsza połowa goleni – zaburzenia ukrwienia
- im kikut jest dłuższy tym dłuższa jego dźwignia i większa siła -> lepsza czynna kontrola protezy
- „idealny” kikut – 16-19cm, tj. odjęcie nieco poniżej granicy 1/3 bliższej i środkowej goleni
- technika Ghormleya – wytworzenie długiego tylnego płata skórno-mięśniowego umożliwia wykonanie mioplastyki – blizna na przedniej powierzchni kikuta
Amputacja na poziomie kolana
- wyłuszcznie w stawie kolanowym jest wskazane u dzieci
- zachowuje się szybciej rosnącą nasadę kości -> zapobiega wtórnemu wzrostowemu skracaniu się kikuta
- u dorosłych rzadko -> kikut uda jest za długi by zamontować nowoczesny mechanizm kolanowy
Amputacja na poziomie uda
- kikut bardziej funkcjonalny im dłuższy, ale musi być miejsce na szutczny staw kolanowy
- „idealny” kikut 7-8 cm powyżej szczeliny stawu kolanowego
- 3-4cm odcinek od guza kulszowego w dół należy zawsze usunąć (za krótki dla protezy udowej, a za długi na wyłuszczenie w biodrze)
AMPUTACJA GRITTI-STOKESA
- odjęcie tuż nad kłykciami udowymi
- przyłożenie rzepki po usunięciu jej chrząstki stawowej do końca kości udowej
- koniec kikuta pokryty płatem skóry z przedniej powierzchni kolana
AMPUTACJA CALLANDERA
- podobna do poprzedniej
- rzepkę usuwa się w całości zachowując jej aparat ścięgnowo- powięziowy
Amputacja na poziomie biodra
- wyłuszczenie w stawie biodrowym pozostawia ciężkie kalectwo
- odjęcie całej kończyny przez talerz k. biodrowej/z połową miednicy (hemipelvectomia) tylko w przypadku guzów złośliwych okolicy biodra
Amputacja na poziomie ręki
- jak najoszczędniejsza amputacja
- u pracowników fizycznych – w całości zachować głowę kości śródręcza -> siła chwytu
- u pracowników umysłowych – palec usuwa się wraz z głową kości śródręcza -> bardziej estetyczny wygląd
- sam nadgarstek jest kłopotliwy w zaprotezowaniu
Amputacja na poziomie przedramienia
- ruchy rotacyjne przedramienia są funkcją długości kikuta
- ruchy zginania i prostowania zostają zachowane bez względu na poziom odjęcia
Amputacja na poziomie łokcia
- wyłuszczenie w stawie łokciowym tylko u dzieci i dorosłych u których względy czynnościowe są ważniejsze od estetycznych
- mechanizm łokciowy wymaga przestrzeni -> ramię protezy jest przedłużone, a łokieć jest niżej niż po zdrowej stronie
Amputacja na poziomie ramienia
- oszczędzamy każdy odcinek oprócz 4- 5cm obwodowych (mechanizm łokciowy)
- zachować należy choćby głowę kości ramiennej -> lepsze warunki kontroli i zawieszenia protezy; prawidłowy obrys barku
Amputacja na poziomie barku
- podobnie jak w przypadku biodra
- odjęcie łopatki i obojczyka tylko w neo złośliwych tej okolicy
KIKUT KRUKENBERGA
- wskazany u osób niewidomych po obustronnych amputacjach rąk
- na kikutach przedramienia oddzielając od siebie k. promieniową i łokciową
- wytwarzane są „szczypce”, które pacjent może otwierać i zamykać
KIKUT KINEPLASTYCZNY
- wytworzenie tunelu poprzecznego w m. 2-głowym ramienia (kikut przedramienia) lub piersiowym większym (kikut ramienia)
- w tunel wprowadza się „orczyk” od którego biegną cięgła do końcówki protezy
- dowolny skurcz mięśnia zostaje przeniesiony na końcówkę protezy
KIKUT MARQUARDTA
- dotyczy kikuta ramienia
- przecięcie k. kikuta 6-8cm powyżej jej końca i ponowne zespolenie pod kątem 45-60˚
- zyskuje się jakby hak na końcu kikuta
- pewniejsze osadzenie protezy na końcu kikuta
Opracowanie: Łukasz Rosenau