Metoda McKenzie
Mechanical Diagnosis and Therapy
Metoda ta zawiera część diagnostyczną i terapeutyczną.
Badanie
Przed podjęciem leczenia u pacjenta przeprowadza się dokładny wywiad dotyczący:
- ewentualnych czynników sprawczych,
- czynników mogących przyczyniać się do pogorszenia,
- przebiegu choroby,
- dotychczasowego leczenia,
- ocenę postawy,
- ocenę objawów neurologicznych,
- badanie funkcjonalne, które polega na wykonaniu testu powtarzanymi ruchami.
W badaniu funkcjonalnym ocenie podlega zmienność objawów.
Druga część badania jest charakterystyczna tylko dla tej metody – polega na wykonaniu pojedyńczych a następnie wielokrotnych ( 1x , 3x, 5x, 10x ) powtórzeń ruchów w różnych kierunkach i w różnych pozycjach wyjściowych.
Test ten pozwala określić nam kierunki w których występuje ograniczenie ruchomości oraz w których pojedyncze lub powtarzane ruchy powodują zmianę dolegliwości pacjenta (poprawę lub pogorszenie) oraz umożliwia ustakenie lokalizacji dysfunkcji lub zmiany patologicznej.
Kiedy stosuje się metodę ?
Większość zespołów bólowych kręgosłupa ma tło mechaniczne (spowodowane jest zaburzeniami mechaniki kręgosłupa)i nie kwalifikuje się do leczenia operacyjnego.
Ból kręgosłupa może być spowodowany przez nagłe dynamiczne bądź długotrwałe statyczne przeciążenie.
- bóle krzyża,
- bóle karku,
- lumbago,
- dyskopatia,
- rwa kulszowa,
- rwa ramienna
Metoda rozróżnia trzy zespoły bólowe kręgosłupa pochodzenia mechanicznego:
1.Zespół posturalny, (postural syndrome)
Wynika z przyjmowania nieprawidłowych pozycji,postawy ciała (przeciążenie nie zmienionych patologicznie tkanek miękkich)
Zmiana pozycji np.ustawienia głowy zmniejsza objawy bólowe.
2.Zespół dysfunkcyjny, (dysfunction syndrome)
Wynika z wieloletnich nawykach nieprawidłowej postawy jak i przebytych urazach,zmianach zwyrodnieniowych,wcześniejszych przemieszczeniach jądra miażdżystego.
Dochodzi do przeciążenia zmienionych patologicznie tkanek miękkich i do ograniczenia ruchomości.
Ból pojawia się jedynie w końcowej fazie ruchu.
3.Zespół zaburzeń strukturalnych, (derangement syndrome)
Charakteryzuje się trwałymi zmianami napięć w obrębie krążka międzykręgowego i w obrębie trzonów kręgowych,miękkich tkanek okołokręgosłupowych.
Mogą występować deformacje kifoza , skolioza reflektoryczna.
Wyrózniamy w tym zespole trzy okresy
I) ostre dolegliwości bólowe (pierwszy tydzień)
II) nawracające dolegliwości bólowe (2-7 tygodnia)
III) ból przewlekły (powyżej 7 tygodnia)
Ból w tym zespole promieniuje.
Zaburzenia strukturalne
Zespół nr 1 – ból centralny, symetryczny
Zespół nr 2 – ból centralny, symetryczny z ograniczeniem lordozy, przymusowa kifoza Zespół nr 3 – ból asymetryczny z promieniowaniem do kończyny górnej lub dolnej, nie przekraczający poziomu łokcia lub kolana
Zespół nr 4 – ból asymetryczny do poziomu kolana lub łokcia z dekompensacją (przymusowym bocznym ustawieniem kręgosłupa)
Zespół nr 5 – ból asymetryczny, promieniujący poniżej kolana lub łokcia
Zespół nr 6 – ból asymetryczny, poniżej kolana lub łokcia z dekompensacją i deformacją Zespół nr 7 – ból symetryczny lub asymetryczny pośladków lub ud, pogłębiona lordoza na skutek przedniego przesunięcia się jądra miażdżystego
Różnicowanie zaburzeń
Cecha |
Postural syndrome |
Dysfunction syndrome |
Derangement syndrome |
Występowanie bólu |
Statyczne |
Dynamiczne |
Dynamiczne |
Postawa ciała |
wadliwa |
wadliwa |
wadliwa |
Ograniczenie ruchomości |
brak |
występuje |
występuje |
Testy powtarzanej ruchomości |
Brak bólu |
Ból na końcu zakresu |
Ból podczas ruchu |
Objawy neurologiczne |
brak |
brak |
mogą występować |
Zmiany obszaru bolesnego |
brak |
brak |
w zależności od kierunku |
Fenomen centralizacji |
brak |
brak |
występuje |
Pojęcia wykorzystywane w tej metodzie
Fenomen centralizacji – powrót objawów bólowych z obwodu do centrum na skutek repozycji dysku w swoje miejsce.
Peryferyzacja – wędrowanie bólu na obwód związany z patologią ustawienia krążka międzykręgowego.
Dziennie robimy średnio 400 zgięć kręgosłupa.
Na skutek skłonu dysk dostosowuje się do kształtów partnerów – kości.
Podczas wykonywania ruchów wyprostnych tylne części trzonów danego segmentu ruchowego zbliżają się do siebie,zwiększając ciśnienie wewnątrz krążka międzykręgowego po stronie tylnej – powoduje to przodoprzesunięcie jądra miażdżystego z rozciągnięciem wewnętrznych warstw przedniej części pierścienia włóknistego.
Podczas wykonywania ruchów zgięcia obserwuje się analogiczne mechanizmy tylko w odwrotnym kierunku przesunięcia jądra (tyłoprzesunięcia).
Wypuklina – wysunięcie się części dysku bez przerwania się części włóknistej
Protruzja – przepuklina – brak pełnego uszkodzenia pierścienia włóknistego
Ekskruzja – przerwanie ciągłości pierścienia
Sekwestracja – oddzielenie części jądra miażdżystego od reszty.
1 i 2 dotyczy terapii metodą Mc Kenziego3 i 4 nie dotyczy już tej metody gdyż zmiany są już zbyt zaawansowane.
Terapia
Wykorzystuje się ruchy odwracające mechanizm wywołujący dolegliwości bólowe tzn. w procesach patologicznych charakteryzujących się tyłoprzemieszczeniem jądra miażdżystego stosuje się ćwiczenia wykorzystujące przeprost a w przodoprzemieszczeniach wykorzystuje się ćwiczenia bazujące na zgięciach kręgosłupa.
Zespół zaburzeń posturalnych
- właściwe ustawienie np.odcinka lędźwiowego w pozycji lordotyzującej uzyskuje się dzieki czynnemu napięciu mięśni antygrawitacyjnych,bądź dzięki zastosowaniu wałka lędżwiowego – biernie utrzymującego wygięcie w tym odcinku.
- Zniesienie objawów bólowych 5-6 dni
Zespół zaburzeń funkcjonalnych i strukturalnych
- zastosowanie ćwiczeń w sekwencji :
- odcinek lędźwiowy
- leżenie przodem
- leżenie przodem w wyproście kręgosłupa (w przeproście)
- wyprost kręgosłupa w leżeniu przodem
- wyprost kręgosłupa w leżeniu przodem z stabilizacją obręczy miednicznej pasem lub ręką terapeuty ( tzw.overpressure )
- podtrzymywane wyprosty
- wyprost kręgosłupa w pozycji stojącej
- mobilizacja w przeproście
- manipulacja w przeproście
- mobilizacja rotacyjna w przeproście
- manipulacja rotacyjna w przeproście
- zgięcie kręgosłupa w leżeniu tyłem
- zgięcia w pozycji stojącej
- zgięcia w staniu z oparciem jednej kończyny dolnej na krześle (noga zgięta pod kątem 90 stopni w st.biodrowym i kolanowym)
- korekcja przesunięcia bocznego tułowia
- autokorekcja przesunięcia bocznego kręgosłupa
- mobilizacja w zgięciu
- manipulacja w zgięciu
- manipulacja rotacyjna w zgięciu
- w odcinku szyjnym
- płaszczyzna strzałkowa
- odcinek lędźwiowy
1) Korekta pacjenta – podczas tego może nasilić się ból(ucisk wysuniętego jądra może boleć), repozycja dysku
2) Retrakcja szyi
3) Retrakcja szyi z dociskiem – ruch czynny, ostatnia faza z dociśnięciem
4) Retrakcja z dociskiem terapeuty (Retrakcja dla dolnego odcinka kręgosłupa jest ruchem do wyprostu a górnego do zgięcia)
5) Retrakcja leżąc na plecach (wykonuje pacjent)
6) Retrakcja leżąc z dociskiem terapeuty
7) Retrakcja z przeprostem na siedząco
8) Retrakcja z przeprostem leżąc
9) Trakcja, retrakcja, przeprost na leżąco (tylko!)
10) Mobilizacja do przeprostu płaszczyzna czołowa
11) Skłon do boku w kierunku bólu na siedząco
12) Skłon do boku w kierunku bólu na leżąco
13) Skręt głowy w kierunku bólu (do granicy bólu) Odbarczająco – skłon od bólu, zgięcie glowy
Przykłady
1. W sytuacji ograniczenia ruchu wyprostu stosuje się :
- wyprost kręgosłupa w leżeniu przodem
- wyprost kręgosłupa w leżeniu przodem z stabilizacją obręczy miednicznej pasem lub ręką terapeuty ( tzw.overpressure )
- wyprost kręgosłupa w pozycji stojącej
- mobilizacje w wyproście
2. W sytuacji ograniczenia ruchu zgięcia stosuje się :
- zgięcie kręgosłupa w leżeniu tyłem
- zgięcia w pozycji stojącej
- mobilizacje rotacyjne w zgięciu Powtarzanie ćwiczeń : 10-15x co godzinę Leczenie zajmuje ok. 6 tygodni
3. W I okresie ostrym orzy tyłoprzemieszczeniu jądra stosuje się :
- leżenie przodem
- zastosowania wałka pod brzuch
- stopniowo włanczać ćwiczenia wyprostne
- unikać pozycji zgięciowych
Powtarzanie ćwiczeń ; 5-6 serii po 10 powtórzeń
4. I zespół zaburzeń strukturalnych (ból centralny, symetryczny) stosuje się:
- leżenie przodem (ok. 5 minut)
- leżenie przodem w wyproście kręgosłupa (w przeproście ok.5 minut)
- wyprost w leżeniu przodem (10 powtórzeń w serii 2-6) Jeśli objawy nie zmniejszają się :
- mobilizacje wyprostne
- mobilizacja rotacyjna w przeproście
- manipulacje w wyproście
5. II zespół zaburzeń strukturalnych (ból centralny, symetryczny z ograniczeniem lordozy, przymusowa kifoza) stosuje się :
- ułożenie pacjenta w pozycji leżenia przodem ale w ustawieniu zgięciowym,podkładając pod brzuch wałek,klin ( całkowita pozycja leżenia przodem przeciwwskazana)
- stopniowo zmniejszanie zgięcia kręgosłupa aż do momentu gdy pacjent potrafi przyjąć pozycję leżenia przodem (zmiana II zespołu na I –dalsze postępowanie zmniejszenia tyłoprzemieszzcenia odbywa się tak jak w I)
6. III zespół zaburzeń strukturalnych stosuje się:
- podobnie co I zespół jeśli nie pojawi się objaw centralizacji wprowadza się :
- wyprost kręgosłupa w leżeniu asymetrycznym,z przesunięciem miednicy w stronę niebolesną
- gdy ból będzie odczuwany w okolicy kręgosłupa to grupę traktujemy jak I
7. IV zespól zaburzeń strukturalnych stosuje się:
- usprawnianie jest trudniejsze gdyż charakteryzuje się reflektorycznym bocznym skrzywieniem kręgosłupa co zmniejsza efekt ćwiczeń wyprostnych
- początkowo trzeba uzyskać symetrię kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej stosując przesunięcia boczne kręgosłupa w pozycji stojącej
8. V zespól zaburzeń strukturalnych stosuje się:
- początkowo leczona jak zespól I lub III jeśli dojdzie do pogorszenia przekształca się w IV
- stosuje się wyciąg o charakterze trakcyjnym
- często zabieg operacyjny
9. VII zespól zaburzeń strukturalnych stosuje się:
- korekcję przodoprzesunięcia jądra miażdżystego uzyskuje się przez zgięcie kręgosłupa w leżeniu tyłem oraz w staniu dodatkowo stosuje się mobilizacje i manipulacje w zgięciu
Bibliografia :
Nowotny – Podstawy fizjoterapii – wybrane metody fizjoterapii
Zembaty – Kinezyterapia tom II
Simonsen R.J – Metoda Mc Kenzie w praktyce klinicznej
Mc Kenzie R.A : The Lumbar Spine – Mechanical Diagnosis and Treatment.Spinal Publications Ltd.NZ 1981