Metoda NDT-Bobath dla dzieci

Rys historyczny

Lata 40-te XX wieku: neurofizjolog K. Bobath i jego żona fizjoterapeutka B. Bobath opracowali metodę neurorozwojową dla pacjentów z uszkodzeniami OUN.
Lata 50-te XX wieku – modyfikacja metody przez lekarkę E. Kong i fizjoterapeutkę M.Quinton.
Metoda NDT-Bobath jest ciągle modyfikowana i unowocześniana.  

Metoda NDT-Bobath jako koncepcja usprawniania

N – neuro (nerwowo) - stosowana w zaburzeniach ruchowych pochodzenia ośrodkowego i dotycząca będącego w fazie rozwoju mózgu
D – developmental (rozwojowa) czyli oparta o szczegółową analizę rozwoju psychomotorycznego
T – treatment (usprawnianie) czyli terapia oparta o tzw. manipulację punktami kluczowymi

Rozwój metody NDT-Bobath w Polsce

W 1988 roku odbył się pierwszy kurs podstawowy metody NDT-Bobath, w 1992 roku drugi kurs w CZD w Warszawie. Od tego czasu kursy są organizowane regularnie.

Zaburzenia neurorozwojowe a mózgowe porażenie dziecięce

Pewną diagnozę mózgowego porażenia dziecięcego można dopiero postawić po pierwszym roku życia.
W ciężkich uszkodzeniach nieprawidłowości ujawniają się przed 10 miesiącem życia, wczesne uchwycenie ciężkich zaburzeń OUN nie nastręcza wielu problemów.
Diagnostyczne problemy stanowią „lekkie” mózgowe zaburzenia psychoruchowe.
Należy się liczyć z możliwością spontanicznej kompensacji.
Wczesna diagnoza – wczesne usprawnianie zwiększają szansę na prawidłowy rozwój dziecka.
Uzasadnia się to: większą plastycznością mózgu małego dziecka; nieobecnością wadliwych stereotypów ruchowych.
Wiek 2 – 4 miesiąc życia uznawany jest za optymalny jeżeli chodzi o rozpoczęcie usprawniania, w wielu uzasadnionych przypadkach rozpoczyna się w OIT wspieranie rozwoju dziecka;  wszelkie działania muszą być indywidualnie dobierane do każdego dziecka.

Główne założenia teoretyczne stanowiące podstawy koncepcji usprawniania neurorozwojowego

• integracyjna funkcja OUN
• wariantowość i zmienność rozwoju psychoruchowego
• plastyczność mózgu.

Metoda NDT-Bobath nie zawiera żadnych gotowych zestawów ćwiczeń.
Zasadniczym narzędziem służącym do szczegółowego planowania i programowania usprawniania jest obserwacja i wnikliwa analiza „mechanizmu antygrawitacyjnego”a więc głównie jakości wzorców posturalnych i motorycznych oraz odpowiadającego im rozkładu napięcia posturalnego w przebiegu rozwoju psychomotorycznego.

Diagnostyka neurorozwojowa wg. Metody NDT-Bobath

Schemat badania został opracowany przez dr E. Kong. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest:

• studium zachowań ruchowych
• spontaniczna aktywność
• adaptacja dziecka do zmieniających się warunków zewnętrznych
• obserwacja odruchów postawy w różnych pozycjach

Integralną i bardzo ważną częścią badania jest wnikliwie zebrany i odpowiednio opracowany wywiad.
W diagnostyce neurorozwojowej NDT istotne znaczenie ma obserwacja wzorców zachowań motorycznych i napięcia posturalnego, pomocnicze zaś są badania laboratoryjne i obrazowe OUN

W diagnozie neurorozwojowej uwzględniane są dwa główne elementy badania:

• ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych
• ocena jakości napięcia posturalnego

Ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych

Zmienność i zróżnicowanie wzorców motorycznych oraz ich fazy rozwoju; stopniowe hamowanie wpływu aktywności odruchowej odruchów prymitywnych i tonicznych oraz stopniowa dominacja wpływu reakcji nastawczych i równoważnych, rozdzielenie globalnych synergii mięśniowych, aktywność antygrawitacyjna.

Ocena jakości napięcia posturalnego 

Oceniane jest na podstawie aktywności spontanicznej. Należy oceniać rozkład napięcia, porównując go w obszarach proksymalnych. Prawidłowe napięcie mięśniowe musi być wystarczająco wysokie, aby przeciwstawić się sile ciężkości a zarazem wystarczająco niskie, aby umożliwić poruszanie się.

Obserwacja spontanicznej aktywności dziecka dotyczy jego 8 pozycji diagnostycznych

zwraca się szczególną uwagę na:

• kontrolę głowy, obręczy barkowej, tułowia, miednicy
• wyprost bioder
• stabilność posturalną i mobilność
• ruchy antygrawitacyjne
• rozwój ruchów selektywnych
• spontaniczne reakcje dziecka na zmieniające się sytuacje.

Pozycja pronacyjna: przodopochylenie miednicy i wyprost w stawach biodrowych, sięganie i chwytanie do przodu z bocznym przemieszczeniem ciała i bocznym przenoszeniem ciężaru ciała, reakcje nastawcze głowy, podpór na przedramionach

Pozycja boczna: symetria ustawienia głowy , reakcje nastawcze głowy, równomierną aktywność prostowników i zginaczy;

Pozycja supinacyjna: symetrię ułożenia głowy, ruchy antygrawitacyjne, sięganie i chwytanie, uniesienie miednicy, zakres widzenia do 180 stopni w podciąganiu do siadu: posturalne wyrównanie głowy i tułowia, stabilizacja barków, pracę mięśni brzucha, symetrię ustawienia głowy

Pozycja siedząca: ustawienie głowy, tułowia i rąk w linii środkowej ciała, symetria ustawienia, sięganie i chwytanie, posturalne wyrównanie głowy, tułowia, obręczy barkowej;

Pozycja stojąca: wyrównanie posturalne, symetria ustawienia głowy, wyprost w stawach biodrowych, swobodne ruchy rąk, przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę;

Podpór obronny: obronny podpór rąk na kończynach górnych, symetria ustawienia głowy, wyrównanie posturalne, aktywność antygrawitacyjna;

Pozycja w zawieszeniu horyzontalnym: wyprost przeciw sile ciążenia, wyrównanie posturalne, swobodne ruchy kończyn górnych i dolnych

Wskazania do usprawniania wg. E.Kong

• Nasilająca się dominacja patologicznych wzorców posturalnych i motorycznych po 4 m.ż.
• Asymetria i stereotypowość zachowań ruchowych pojawiających się po 5 m.ż.
• Asymetryczny wzorzec posturalny ATOS
• Globalny wzorzec zgięciowy
• Globalny wzorzec wyprostny

Terapia metodą NDT-Bobath

Etapy usprawniania:

1) Przygotowanie do ruchu
2) Utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu w stawach obwodowych
3) Przeciwdziałanie przykurczom i deformacjom w stawach
4) Przygotowanie czuciowe (sensoryczne)
5) Normalizacja napięcia mięśniowego
6) Wyhamowanie przetrwałych odruchów
7) Torowanie reakcji nastawczych i równoważnych
8) Wspomaganie prawidłowych wzorców ruchowych

Metoda NDT obejmuje również odpowiednią pielęgnację.
W codziennych zabiegach pielęgnacyjnych tkwią znaczne możliwości terapeutyczne.
Poprzez odpowiednie: karmienie, pomoc w ubieraniu, noszenie, zabawę można umożliwić dziecku: odbieranie prawidłowych doświadczeń sensomotorycznych, hamować reakcje nieprawidłowe, ułatwiać reakcje właściwe. 

Brak sukcesu w usprawnianiu dzieci metodą NDT-Bobath:

• Głębokie uszkodzenie CUN,
• Ciężkie upośledzenie umysłowe,
• Hemiplegia

Bibliografia : Materiały z kursu

Opracowanie : E.Nowak