Środki o działaniu odkażającym i antyseptycznym

Są to zwiazki niszczace drobnoustroje patogenne - bakterie, pierwotniaki, grzyby, pratki, czy niektore wirusy. W porownianiu z antybiotykami charakteryzuje je mniejsza selektywnosc dzialania na komorki mikroorganizmow, niekiedy bardzo duza toksycznosc dla tkanek makroorganizmu.

środki odkażające (dezynfekujące) - stosuje sie w celu zniszczenia wszystkich wegetatywnych form drobnoustrojów chorobotwórczych w pomieszczeniach, na sprzęcie i wyposażeniu medycznym, artykulach spożywczych i w wodzie. niektore wyjalawiaja wszystkie, wlacznie z przetrwalnikowymi, formy drobnoustrojow.

środki antyseptyczne niszcza drobnoustroje badz hamuja ich namnazanie. mozna je stosowac na skore i blony sluzowe ( rany, oparzenia) lub doustnie ( chemioterapeutyki nie wchlaniajace sie z przewodu pokarmowego. stosujac je wazne jest stezenie uzytego zwiazku, czas ekspozycji, rodzaj rozpuszczalnika oraz odczyn srodowiska.

• Kwasy- wiekszosc bakterii rozwija sie w srodowisku o odczynie zasadowym.
  • Obnizenie pH prowadzi do zahamowania ich rozwoju kwas salicylowy- masc, roztwory
  • dzialanie: antyseptyczne i keratolitycznie
  • dz.niep: rzadko podraznienie, pieczenie i zaczerwienienie skory lub zapalenie kontaktowe skory
  • p/wsk: uczulenie na salicylany
• kwas undecylenowy - masc, plyn, zasypka, aerozol stos: zakazenia grzybicze skory stop, pachwin i pach
  • dz.niep: objawy podraznienia p/wsk: uczulenie
• Substancje uwalniajace tlen atomowy nadtlenek wodoru
  • dz: p/bakteryjne slabe- ogranicze je obecnosc zwiazkow organicznych w miejscu zastosowania, bialka (wydzieliny z rany), odwadniajaco, wybielajaco
• nadmanganian potasu- uwalnia tlen atomowy i dwutlenek manganu dz: odkazajaco, sciagajaco, przebarwienie tkanek
  • dz.niep: omylkowe spozycie - zatrucie z objawami uszkodzenia nerek, watroby, niewydolnoscia krazeniowo-oddechowa, w wyzszych stezeniach dziala żrąco.
• Jod i jodofory - jod zabija wszystkie formy drobnoustrojow z przetrwalnikami wlacznie. aktywny w stosunku do bakterie, pierwotniaki, grzyby, pratki, wirusy. stosowany w zabiegach odkazajacych w postaci roztworow alkoholowych lub w postaci tzw. jodoforow; kotre stanowia kompleksowe polaczenie jodu z wieloczasteczkowym polimerem. Jodofory slabiej od roztworow jodu draznia tkanki, nie barwia skory i nie powoduja korozji narzedzi medycznych
  • dz.niep: miejscowe podraznienia i odzcyny uczuleniowe, nasilenie toksycznego dzialania zwiazkow rteci, stos.jodu na duzych powierzchniach skory moze doporowadzic do objawow zatrucia.
• Alkohole
  • dz. p/bakteryjnie. optymalne stezenie alkoholu etylowego to 70% - w ciagu 2min stalej ekspozycji zmniejsza liczbe bakterii o 90%. Stezenie >70% wykazuje slabsze dzialanie antyseptyczne

Aethanol

• Barwniki - pochodne arydyny dz: p/bakteryjnie
• wsk: odkazanie powierzchownych uszkodzen skory i blon sluzowych, przemywanie lub oklady
• p/wsk: nadwrazliwosc , nie stosowac na duze powierzchnie uszkodzonej skory dz.niep: miejscowe odczyny alergiczne

Rivanolum

fiolet krystaliczny - dziala antyspet. na bakterie G (+) i niektore grzyby zwlaszcza drożdżaki , sciagajaco i osuszajaco, w stezeniach leczniczych nie drazni tkanek. Dz. niep.- przemijajace przebarwienia skory, przy przemywaniu zmian zairninujacych moze dojsc do trwalej inkrustacji tkanki barwnikiem

• Sole metali ciezkich - sole srebrowe sulfa diazyny i sulfatiazolu stos: w leczeniu zakazonych oparzen skory, odlezyn, owrzodzen
  • dz.niep: miejscowe podranienia skory, nadkazenia grzybicze,na duzych powierzchniach moze dojsc do przedawkowania - uszkodzenie szpiku, zmiany zapalno- zluszczajace skory, uszkodzenia watroby- zwlaszcza u osob z uposledzona funkcja nerek
  • p/wsk: nadwrazliwosc na sulfonamidy, ciaza i okres karmienia, uposledz. czynnosci watroby i nerek
• Pochodne biguanidu ( chlorheksydyna ) i amidyny- chlorheksydyna najsliniej dziala na bakterir G (+) oraz na niektore wirusy
  • dz.niep: podraznienie skory, fotodermatozy, hemoliza krwi po przypadkowym spozyciu, roztowy mydla i detergentow o odczynie zasadowym oraz jony chlorkowe zmniejszaja aktywnosc chlorheksydyny
  • p/wsk: zakazenia szczepami Pseudomonas i Proteus
• Jako srodki odkazajace stosuje sie rowniez srodki zmniejszajace napiecie powierzchniowe, czyli detergenty oraz chlorofory ( podchloryn wapnia i sodu oraz chloramina).
  • sterinol, chloramine