Możliwości diagnostyki zaburzeń neurorozwojowych u niemowląt
Wskazania do obserwacji, diagnostyki oraz wczesnej rehabilitacji
- Zaburzenia neurorozwojowe,
- Opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
- Zaburzenia centralnej koordynacji nerwowej,
- Asymetria ułożenia ciała,
- Spastyczność kończyn dolnych,
- Wcześniactwo,
- Dziecko ryzyka okołoporodowego,
- Hipotonia osiowa,
- Osłabienie napięcia mięśniowego,
- Podejrzenie mózgowego porażenia dziecięcego,
Wg. Czochańskiej rozpoznanie mózgowego porażenia dziecięcego nie jest możliwe we wczesnym okresie.
Zwykle nie wcześniej niż po ukończeniu pierwszego roku życia.
Gdy ośrodkowy układ nerwowy osiągnie dostateczny stopień dojrzałości, wtedy można postawić pewne rozpoznanie
Diagnostyka
Ocena neurologiczna
- ocena motoryki spontanicznej
- ocena napięcia mięśniowego
- ocena odruchów neurologicznych
- testy rozwojowe (Dubowitz i wsp. (1999), Prechtl (1977), Amiel-Tison i wsp. (1983)
Badania obrazowe oun
- badanie ultrasonograficzne
- badanie tomografi komputerowej
- rezonans magnetyczny
Badanie fizjoterapeutyczne oparte o metody neurofizjologiczne
- Metoda NDT-Bobath – część diagnostyczna
- Metoda Vojty - część diagnostyczna
- Metoda Prechtla
- Test TIMP
- Test TSFI
Diagnostyka wg metody NDT-Bobath
Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest: studium zachowań ruchowych, obserwacja odruchów postawy w różnych pozycjach, spontaniczna aktywność, adaptacja dziecka do zmieniających się warunków zewnętrznych. Bardzo ważną częścią badania jest wywiad, pomocnicze są badania laboratoryjne i obrazowe ośrodkowego układu nerwowego.
W diagnozie neurorozwojowej uwzględniane są dwa główne elementy badania:
- ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych
- ocena jakości napięcia posturalnego
Ocena jakości wzorców posturalnych i motorycznych
Zmienność i zróżnicowanie wzorców motorycznych oraz ich fazy rozwoju; stopniowe hamowanie wpływu aktywności odruchowej odruchów prymitywnych i tonicznych oraz stopniowa dominacja wpływu reakcji nastawczych i równoważnych, rozdzielenie globalnych synergii mięśniowych, aktywność antygrawitacyjna.
Ocena jakości napięcia posturalnego
Oceniane jest na podstawie aktywności spontanicznej.
Należy oceniać rozkład napięcia, porównując go w obszarach proksymalnych.
Prawidłowe napięcie mięśniowe musi być wystarczająco wysokie, aby przeciwstawić się sile ciężkości a zarazem wystarczająco niskie, aby umożliwić poruszanie się.
Obserwacja spontanicznej aktywności dziecka dotyczy jego 8 pozycji diagnostycznych,
zwraca się szczególną uwagę na:
- kontrolę głowy,
- obręczy barkowej,
tułowia, - miednicy ,
- wyprost bioder,
- stabilność posturalną,
- mobilność,
- ruchy antygrawitacyjne,
- rozwój ruchów selektywnych,
- spontaniczne reakcje dziecka na zmieniające się sytuacje.
Pozycja pronacyjna: przodopochylenie miednicy i wyprost w stawach biodrowych, sięganie i chwytanie do przodu z bocznym przemieszczeniem ciała i bocznym przenoszeniem ciężaru ciała, reakcje nastawcze głowy, podpór na przedramionach
Pozycja boczna: symetria ustawienia głowy , reakcje nastawcze głowy, równomierną aktywność prostowników i zginaczy;
Pozycja supinacyjna: symetrię ułożenia głowy, ruchy antygrawitacyjne, sięganie i chwytanie, uniesienie miednicy, zakres widzenia do 180 stopni w podciąganiu do siadu: posturalne wyrównanie głowy i tułowia, stabilizacja barków, pracę mięśni brzucha, symetrię ustawienia głowy
Pozycja siedząca: ustawienie głowy, tułowia i rąk w linii środkowej ciała, symetria ustawienia, sięganie i chwytanie, posturalne wyrównanie głowy, tułowia, obręczy barkowej;
Pozycja stojąca: wyrównanie posturalne, symetria ustawienia głowy, wyprost w stawach biodrowych, swobodne ruchy rąk, przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę;
Podpór obronny: obronny podpór rąk na kończynach górnych, symetria ustawienia głowy, wyrównanie posturalne, aktywność antygrawitacyjna;
Pozycja w zawieszeniu horyzontalnym: wyprost przeciw sile ciążenia, wyrównanie posturalne, swobodne ruchy kończyn górnych i dolnych
Wskazania do usprawniania wg. E.Kong
- Nasilająca się dominacja patologicznych wzorców posturalnych i motorycznych po 4 m.ż.
- Asymetria
- Stereotypowość zachowań ruchowych pojawiających się po 5 m.ż.
- Asymetryczny wzorzec posturalny ATOS
- Globalny wzorzec zgięciowy
- Globalny wzorzec wyprostny
Diagnostyka wg metody Vojta
Opiera się na trzech elementach:
1. ocenie 7 reakcji ułożeniowych to jest umiejętności automatycznej kontroli ciała w przestrzeni podczas zmian ułożenia dziecka,
2. ocenie wybranych odruchów pierwotnych,
3. znajomości prawidłowego rozwoju niemowlęcia i oceny jego motoryki spontanicznej w pozycji supinacyjnej i pronacyjnej.
7 reakcji ułożeniowych
1. Próba trakcyjna
2. Próba zawieszenia poziomego
3. Próba zawieszenia pachowego
4. Próba wychylenia bocznego wg Vojty
5. Próba zawieszenia bocznego wg Collis
6. Próba zawieszenia pionowego wg Peiperta-Isberta
7. Próba zawieszenia pionowego wg Collis
Diagnostyka wg metody Prechtla
Metoda oceny spontanicznej motoryki noworodków i niemowląt o bardzo wysokiej wartości prognostycznej w odniesieniu do późniejszego rozwoju porażenia mózgowego.
Opiera się na analizie jakości prezentowanych przez dziecko tzw. globalnych wzorców ruchowych.
Ruchy globalne stanowią specyficzny wzorzec ruchowy (płynność, złożoność), w którym bierze udział całe ciało, obserwowane są od 10 tygodnia życia płodowego do około 6 miesiąca życia. Przetrwałe nieprawidłowe wzorce ruchowe stanowią czynnik prognostyczny rozwoju mpd.
Z czułością 95%, swoistością 96% i rzetelnością 93-96%.
Prawidłowy globalny wzorzec ruchowy charakterystyczny jest dla danego przedziału wiekowego.
Test zaburzeń motoryki niemowląt (test TIMP – Test of Infant Motor Performance)
Przeznaczony jest dla dzieci urodzonych po 32 tygodniu ciąży. Nieprawidłowe wyniki są wskazaniem do rozpoczęcia wczesnej rehabilitacji, następnie TIMP pozwala na określenie postępów prowadzonej terapii.
Test TIMP składa się z :
- 3 prób polegających tylko na obserwacji,
- 29 prób wywoływanych,
Badania wykorzystujące test TIMP wskazują na jego dużą wartość prognostyczną odnośnie rozwoju ruchowego (motoryki dużej) w 12 miesiącu życia
Test Funkcji Sensomotorycznych u Niemowląt (TSFI)
Przeznaczony dla dzieci w wieku 4 – 18 m-c życia. Składa się z 5 części, z których każda poprzez obserwację ocenia następujące cechy:
- wrażliwość na nacisk głęboki
- poziom adaptacyjnych funkcji motorycznych
- koordynacja wzrokowo-dotykowa
- kontrola ruchów oczu
- poziom integracji informacji westybularnych.
Opracowanie : E.Nowak
