Ćwiczenia bierne

W ćwiczeniach tych ruchy w stawach pacjenta wykonuje kinezyterapeuta - stąd nazwa ćwiczenia bierne. Kwalifikują się do tych ćwiczeń mięśnie których siłą oceniana jest na granicy 0-1 stopnia skali Lovetta czyli brak skurczu lub ślad skurczu mięśnia.

Cel ćwiczeń biernych

zamiana ruchu biernego na czynny, w mięśniach w których zmiany patologiczne przekreślają takie możliwości, ćwiczenia bierne stosuje się w celu utrzymania i podtrzymania sprawności składowych narządu ruchu tzn.więzadeł, mięśni, stawów oraz utrzymaniu odpowiednio ich długości, elastyczności i ruchomości
opóźniają postęp zmian degeneracyjnych
zapobiegają przykurczą i zesztywnieniom stawów
zapobiegają obrzękom zastoinowym
niedopuszczenie do zrostów w stawie
ułatwienie krążenia krwi i chłonki
zapobieganie odleżyną
zachowanie czucia proprioceptywnego i pamięci ruchowej

Wskazania

jako ćwiczenia przygotowujące kończyny do ruchu po długim unieruchomieniu
choroby układu krążenia
wczesny okres zawału mięśnia sercowego
porażenia i niedowłady mięśni
po zabiegu operacyjnym
porażenia i niedowłady mięśni szkieletowych
zwiększone napięcie spastyczne mięśni
nie utrwalone ograniczenia ruchomości stawu
zła trofika tkanek miękkich
potrzeba utrzymania odpowiedniej długości i elastyczności w mięśniach

Przeciwwskazania

ostre stany zapalne stawów
stany zapalne tkanek okołostawowych
stany zapalne żył
wysoka gorączka
złamania, stany pourazowe ,po złamaniach kości z niepełnym zrostem
stany po zwichnięciu
urazy skóry, mięśni, innych tkanek
bezpośrednio po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów
występowanie bólu podczas ćwiczenia

Pozycje wyjściowe do ćwiczeń biernych

W stawach kończyn górnych

pozycja siedząca ma krześle z oparciem dla tułowia
przy wykonywaniu ruchów biernych w stawie ramiennym pacjent leży tak aby ramię kg.ćwiczonej znajdowało się poza brzegiem podłoża

W stawach kończyn dolnych

pozycja leżąca tylko wówczas kiedy chory nie potrafi siedzieć lub gdy pozycja siedząca nie jest dla niego wskazana

Tułów, głowa i szyja

pozycja leżąca

Inne wskazania

u chorych których stan zdrowia stanowi przeciwwskazanie do opuszczania łóżka , wykonuje się ćwiczenia bierne w łóżku w pozycji półsiedzącej lub leżącej z oparciem pod głowę i tułów
odcinek bliższy ćwiczonego stawu musi być ustabilizowany tak, aby ruch odbywał się tylko w tym stawie i nie był wspomagany w innych stawach
stabilizację otrzymuje się przez odpowiednio dobraną pozycję wyjściową lub przez zastosowanie pasów stabilizujących
ćwiczenia bierne wykonuje się 1-2 razy dziennie
wszystkie ruchy w ćwiczonym stawie powtarza się 20-30 razy w czasie jednego zabiegu (inne książki podają 30-50 powtórzeń w 1 serii - ilość serii na dzień 3 dla jednego ruchu)
wykonując ruchy w stawie trzeba odciągnąć od siebie kości tworzące staw, aby zmniejszyć nacisk i tarcie powierzchni stawowej o siebie
stabilizacja odpowiedniego odcinka ma zapewnić wykonywanie ruchu tylko w obrębie mobilizowanego stawu, nie przemieszczanie go na inne sąsiadujące stawy
ruch należy prowadzić w pełnym, biernym, fizjologicznym zakresie
pozycja wyjściowa pacjenta jest taka jak podczas testowania siły odpowiednich zespołów mięśniowych na stopień 0,1 według. Zębatego i Rosławski & Skolimowski

W związku z celem ćwiczeń oraz sposobem ich wykonywania , dzielimy ćwiczenia bierne na grupy.

Podział ćwiczeń biernych

ćwiczenia bierne właściwe
ćwiczenia bierne redresyjne
ćwiczenia bierne autoredresyjne

Ćwiczenia bierne właściwe - ich celem jest utrzymanie pełnego zakresu ruchomości w określonych stawach i zapobieganie tworzeniu się deformacji. Służą również w zmniejszeniu zastoju żylnego oraz zachowaniu czucia proprioceptywnego i pamięci ruchowej (w przypadku porażeń lub niedowładów). Omawiane ćwiczenia znajdują zastosowanie przy stanach przebiegających z obniżeniem siły mięśniowej poniżej 2 w skali Lovetta.

Ćwiczenia bierne wykonuje się w pozycjach izolowanych, a odcinek bliższy wymaga dodatkowej stabilizacji. Przeciwwskazaniem do stosowania ćwiczeń jest ostry stan zapalny stawu lub tkanek okołostawowych, także ciężki stan pacjenta i znacznie podwyższona ciepłota ciała.

Ćwiczenia bierne redresyjne - są odmianą poprzednich ćwiczeń, polegających na zastosowaniu większej siły zewnętrznej, w celu przezwyciężenia określonego oporu tkankowego. Celem tych ćwiczeń jest przywrócenie normalnego zakresu ruchomości, zniesienie ograniczeń ruchomości w stawach. Aby zapobiec złamaniu podczas wykonywania ćwiczenia obowiązuje stabilizacja odcinka bliższego i chwyt odcinka dalszego możliwie jak najbliżej stawu, w którym wykonuje się ruch (zmniejszenie ramienia siły oporu i ramienia siły obrotowej według zasady - im większej trzeba użyć siły, tym mniejsza musi być dźwignia). Przed przystąpieniem do ćwiczeń należy przygotować tkanki (rozluźnienie, zmniejszenie bolesności) co uzyskuje się poprzez wcześniejsze zabiegi fizykoterapeutyczne.

Ćwiczenia trwają od 20-30 minut a powtarza się je 1-2 razy dziennie.

W przerwach między ćwiczeniami (seriami) konieczne jest stosowanie pozycji profilaktycznych i korekcyjnych. Przeciwwskazania są takie same jak w ćwiczeniach biernych właściwych oraz w przypadku
znacznego odwapnienia kości i zmian morfologicznych w układzie kostnym.

Ćwiczenia bierne autoredresyjne - są to takie same ćwiczenia jak redresyjne ale ćwiczący może sam je wykonywać.

Odwiedzenie i przywodzenie w stawie biodrowym i ramiennym